Kazimierz Wyka - Modernizm polski

Merrill, Stuart Fitzrandolph (1863–1915) – poeta i tłumacz amer. piszący po francusku; teoretyk symbolizmu; w młodości, przebywając w Paryżu jako dziecko dyplomaty, miał za jednego z nauczycieli Stéphane'a Mallarmé'go; z przerwą na studia prawnicze w Stanach Zjednoczonych, związał się z artystyczną awangardą paryską, redagował tygodnik „Le fou” („Wariat”), w 1887 r. zadebiutował tomikiem Les gammes („Gamy”), zaangażował się w działania ruchów anarchistycznych oraz kampanię na rzecz uwolnienia Oscara Wilde'a skazanego za homoseksualizm; w 1890 r. opublikował tom przekładów poezji fr. pt. Pastels in prose ; kolejne publikacje wydawał, osiedliwszy się na stałe w Europie: 1891 Les Fastes („Przepych”), 1895 Petits Poèmes d'Automne („Małe poematy jesienne”), 1900 Les quatre saisons („Cztery pory roku”); wybrane utwory Stuarta tłumaczyli na język polski poeci Młodej Polski: Bronisława Ostrowska i Zenon Przesmycki. [przypis edytorski]

Régnier, Henri-François-Joseph de (1864–1936) – poeta i pisarz fr., przedstawiciel symbolizmu ; z wykształcenia prawnik, uważany za jednego z najbardziej liczących się poetów francuskich początków XX wieku, członek Akademii Francuskiej (od 1911). [przypis edytorski]

Moore, George Augustus (1852–1933) – pisarz, poeta, krytyk i dramaturg irlandzki, pod wpływem Émile'a Zoli jako pierwszy przeniósł do literatury anglojęzycznej naturalizm. [przypis edytorski]

estetyczny dekadentyzm Oskara Wilde'a miał rodzimych poprzedników w Ruskinie i Paterze, poczynając od uprawianego przez Keatsa kultu piękna – A. J. Farmer, Le mouvement esthetique et „décadent” en Angleterre , Paris 1931. [przypis autorski]

ein glanzender Allesempfanger, Allesüberwinder (niem.) – dosł. „doskonały wszystkoprzyjmowacz i wszystkoprzełamywacz”; osoba, która z łatwością przyjmuje wszelkie wpływy i równie łatwo je przezwycięża. [przypis edytorski]

Hermann Bahr, (…) „ein glanzender Allesempfanger, Allesüberwinder”, jak zwie go złośliwie Kummer – F. Kummer, Deutsche Literaturgeschichte des 19. und 20. Jahrhunderts , Dresden 1922, II, s. 315. [przypis autorski]

Die Überwindung des Naturalismus (niem.) – przezwyciężenie naturalizmu. [przypis edytorski]

Panowanie naturalizmu już minęło, rola jego została odegrana, czar przełamany – H. Bahr, Die Überwindung des Naturalismus , Dresden 1891, s. 152. [przypis autorski]

Die Alten und die Jungen (niem.) – starzy i młodzi. [przypis edytorski]

Trudno o coś straszliwiej nudnego nad ten mieszczański idealizm epigonów; zdaje się, że ostatnia resztka niemieckiego ducha wyparowała z retort romantycznej kuchni czarownic – H. Bahr, Die Überwindung des Naturalismus , Dresden 1891, s. 13. [przypis autorski]

zastąpienie natury rzeczywistej przez drugą pozorną naturę, która przynosi złudzenie, jakoby była naturą rzeczywistą – K. Friedemann, Die Rolle des Erzählers in der Epik , Leipzig 1910, s. 60. [przypis autorski]

tym prawdziwszy jest ów obraz rzeczywistości, im więcej niepoznawalnego zagarnie metodami determinizmu naukowego – E. Zola, Le roman experimental , Paris 1928 ( Oeuvres com. éd. Fasquelle ), s. 36. [przypis autorski]

to się tylko tak wydaje, jakoby rzeczywistość można było kopiować niewolniczo (…) wzory ujmowania rzeczywistości – K. Irzykowski, Słoń wśród porcelany , Warszawa 1934, s. 103. [przypis autorski]

Zola subiektywizmu bynajmniej nie przekreślał (…) warsztat pisarski – E. Zola, Le roman experimental , Paris 1928 ( Oeuvres com. éd. Fasquelle ), s. 42. Sobeski w ogóle nie uważa Zoli za naturalistę. Powiadając, że nie ma mowy o niewolniczym naśladowaniu natury w sztuce, dodaje: „podobnie ma się rzecz z impresjonistami. Już ich hasło, sformułowane przez Zolę: dzieło sztuki jest wykrawkiem przyrody widzianym przez temperament – wyłamuje się spod niewoli naturalizmu. Zresztą sam Zola nie tylko w teorii, lecz także w swej artystycznej praktyce był na ogół mniejszym naturalistą, aniżeli może sam przypuszczał” ( Filozofia sztuki , Warszawa 1917, s. 221). [przypis autorski]

Kto posiąść chce rzeczywistość z pierwszej ręki (…) przechodzi naturalizm w swoje przeciwieństwo: w impresjonizm – K. Friedemann, Die Rolle des Erzählers in der Epik , Leipzig 1910, s. 61. [przypis autorski]

U Reymonta dokonuje się rozbicie pierwotnej, o długim oddechu, formy powieści naturalistycznej na poszczególne obrazy, niezależnie opracowywane – S. Kołaczkowski, Kilka uwag o Reymoncie , „Przegląd Współczesny” 1926, nr 46. [przypis autorski]