Honoré de Balzac - Stracone złudzenia

magna parens (łac.) – wielka rodzicielka; określenie Rzymu użyte przez wybitnego rzym. poetę Wergiliusza (70–19 p.n.e.) w Georgikach II 173. [przypis edytorski]

trocha (daw.) – odrobina, niewielka ilość czegoś. [przypis edytorski]

wielka aria Figara – popisowa aria barytonowa Largo al factotum , wykonywana przez tytułowego cyrulika Figara w operze Rossiniego Cyrulik sewilski (1816). [przypis edytorski]

romancy rycerskiej napisanej za Cesarstwa przez Chateaubrianda – mowa o balladzie śpiewanej przez Lautreca w opowiadaniu Chateaubrianda Przygody ostatniego z Abenserażów . [przypis edytorski]

Pieśń nad Pieśniami – hebrajski poemat miłosny z IV–III w. p.n.e., zaliczany do ksiąg dydaktycznych Starego Testamentu. [przypis edytorski]

aparté (fr.) – na stronie (teatr.); poufna rozmowa. [przypis edytorski]

Beatrycze – ukochana wł. poety Dantego, umieszczona przez niego w Boskiej komedii jako przewodniczka po raju. [przypis edytorski]

upadek Cesarstwa przyczyni się do rozpowszechnienia płócien bawełnianych – ponieważ bawełna pochodziła z kolonii brytyjskich, zaś upadek Cesarstwa spowodował zdjęcie nałożonej przez Napoleona tzw. blokady kontynentalnej, tj. całkowitego zakazu handlu z Wielką Brytanią. [przypis edytorski]

Karol VI Szalony (1368–1422) – król Francji (od 1380) z dynastii Walezjuszów; w 1392 zapadł niespodziewanie na chorobę psychiczną, krajem rządziła skłócona rada regencyjna, co doprowadziło do walk stronnictw i klęsk Francji w wojnie stuletniej. [przypis edytorski]

Faust, Coster i Gutenberg – Johann Fust a. Faust (ok. 1400–1466): drukarz z Moguncji, współpracownik Gutenberga; Laurens Janszoon Coster (ok.1370–1440): holenderski mieszczanin, rzekomy wynalazca sztuki drukarskiej w Europie, mający pierwszeństwo przed Gutenbergiem; obecnie uważa się, że opowieści o nim są zaś legendami; Johannes Gutenberg (ok.1400–1468): drukarz i wydawca z Moguncji, wynalazca druku z użyciem prasy drukarskiej i ruchomych metalowych czcionek. [przypis edytorski]

papier welinowy – cienki, gładki papier wysokiej jakości. [przypis edytorski]

Didot, François-Ambroise (1730–1804)– członek znanej rodziny drukarzy, księgarzy i wydawców, syn założyciela rodu, Françoisa Didota; wynalazł nową prasę drukarską, jako pierwszy drukował na papierze welinowym. [przypis edytorski]

vae victis (łac.) – biada zwyciężonym. [przypis edytorski]

ingrediencja – składnik. [przypis edytorski]

Fourier, Charles (1772–1837) – francuski socjalista utopijny. [przypis edytorski]

Leroux, Pierre Henri (1797–1871) – francuski filozof i działacz społeczny, teoretyk socjalizmu. [przypis edytorski]

Saint-Simon, Henri de (1760–1825) – francuski pisarz i filozof, socjalista utopijny. [przypis edytorski]

Kempfer, Engelbert (1651–1716) – niemiecki podróżnik, lekarz i przyrodnik, znany z podróży do Persji, Indii i Japonii; autor prac o roślinności i historii Japonii, będących w Europie przez długi czas głównym źródłem wiedzy o tym kraju. [przypis edytorski]

du Halde, Jean-Baptiste (1674–1743) – francuski jezuita, historyk, znany z 4-tomowego opisu cesarstwa Chin ( Description géographique, historique, chronologique, politique et physique de l’empire de la Chine… , 1735), powstałego na podstawie świadectw misjonarzy jezuickich. [przypis edytorski]

Brussonatia papyrifera (łac.), pol. brusonecja chińska a. morwa papierowa (bot.) – gatunek roślin pochodzących z Azji; najstarszy z materiałów włóknistych używanych do produkcji papieru (ok. 100 n.e. w Chinach). [przypis edytorski]

Instytut – Instytut Francuski, obejmujący pięć towarzystw naukowych: Akademię Francuską, Akademię Napisów i Literatury Pięknej, Akademię Nauk, Akademię Sztuk Pięknych i Akademię Nauk Moralnych i Politycznych. [przypis edytorski]

morga – dawna miara powierzchni gruntu, nieco ponad 0,5 ha. [przypis edytorski]

bednarz – rzemieślnik wyrabiający różne naczynia z drewna, w tym np. beczki. [przypis edytorski]

dano ci na imię Dawid, ja nie posiadam skarbów Salomona – Dawid oraz jego syn i następca Salomon byli najsławniejszymi biblijnymi królami Izraela; Salomon miał być niezmiernie bogaty, na jego panowanie przypada największa świetność monarchii izraelskiej. [przypis edytorski]

dependent (daw.) – pomocnik adwokata lub notariusza. [przypis edytorski]

alias (łac.) – inaczej. [przypis edytorski]

prywacja – ograniczenie, obywanie się bez czegoś. [przypis edytorski]

gotowalnia (daw.) – pomieszczenie do ubierania się. [przypis edytorski]

nieznacznie – niezauważalnie, niepostrzeżenie. [przypis edytorski]

więzów, jakimi Lilipuci skrępowali Guliwera – w powieści Jonathana Swifta Podróże Guliwera tytułowy bohater trafia na wyspę Liliputów, którzy krępują go podczas snu setkami małych lin, grubości nitek. [przypis edytorski]

Laura – ukochana włoskiego poety Francesco Petrarki (1304–1374), adresatka jego sonetów. [przypis edytorski]

„boskie dziecię” – Wiktor Hugo. [przypis tłumacza]

Dulcynea – ukochana Don Kichota, tytułowego bohatera powieści Miguela Cervantesa. [przypis edytorski]

komeraż (daw.) – złośliwa plotka. [przypis edytorski]

Balaam (bibl.) – prorok, któremu król Moabu nakazał, by przeklął Izraelitów, gdyż stanowili zagrożenie dla jego ziemi. Balaam w celu spełnienia misji wyruszył na oślicy. Trzykrotnie drogę zastępował mu anioł, widziany tylko przez oślicę, która wówczas przystawała, a Balaam bił ją kijem. Za trzecim razem „Bóg otworzył usta oślicy”, która przemówiła ludzkim głosem, skarżąc się na bicie. Wówczas dopiero prorokowi ukazał się anioł i przekazał wolę Boga (Lb 22–23). [przypis edytorski]

Pitagoras z Samos (ok. 572–500 p.n.e.) – gr. matematyk i filozof.; według popularnej w starożytności legendy uczniowie jego szkoły zaczynali edukację od długiego okresu obowiązkowego milczenia. [przypis edytorski]

zawód (daw.) – tu: sposób. [przypis edytorski]