Honoré de Balzac - Stracone złudzenia

wist – gra karciana dla czterech osób, popularna w XVIII i XIX w., poprzednik brydża. [przypis edytorski]

tryktrak – gra planszowa dla dwóch osób. [przypis edytorski]

chardon (fr.) – oset. [przypis tłumacza]

Duclos, Grimm, Crébillon – Charles Pinot Duclos (1704–1772): francuski historyk i pisarz, współpracownik Wielkiej Encyklopedii Francuskiej ; Fryderyk Melchior Grimm (1723–1807): francuskojęzyczny dziennikarz i krytyk sztuki, współpracownik Encyklopedii ; Crébillon : tu zapewne Claude Prosper Jolyot de Crébillon (1707–1777), pisarz francuski znany w paryskich salonach dzięki publicznie odczytywanym tam libertyńskim opowiadaniom i dialogom o tematyce erotycznej, zwany Crébillonem synem dla odróżnienia od swego ojca Prospera Jolyota de Crébillona, dramaturga znanego z tragedii o akcji osadzonej w starożytnym Rzymie. [przypis edytorski]

Sardanapal – legendarny ostatni król Asyrii, żyjący w przepychu zniewieściały i dekadencki władca, który swymi działaniami doprowadził do upadku państwa. [przypis edytorski]

Rousseau, Jean-Baptiste (1670–1741) – francuski dramaturg i poeta. [przypis edytorski]

kordiał (daw.) – lek wzmacniający (szczególnie serce; od łac. cordialis : serdeczny); później: wyborny trunek. [przypis edytorski]

pani de Staël , właśc. Staël-Holstein, Anne Louise Germaine, de (1766–1816) – francuska powieściopisarka i publicystka pochodząca z Genewy, propagatorka pojęcia Romantyzmu; autorka m.in. powieści Korynna (1807). [przypis edytorski]

beniaminek – ulubione, najmłodsze dziecko; ulubieniec. [przypis edytorski]

in petto (wł.) – w głębi serca. [przypis edytorski]

quibuscumque viis (łac.) – jakimikolwiek drogami. [przypis edytorski]

Bernard de Palissy, Ludwik XI, Fox – Bernard de Palissy (ok.1510–ok.1589): francuski chemik, fizyk i geolog; Ludwik XI (1423–1483): król Francji (od 1461), złamał potęgę wielkich feudałów; Charles James Fox (1749–1806): brytyjski arystokrata i polityk, zwolennik zniesienia niewolnictwa, niepodległości Stanów Zjednoczonych i rewolucji francuskiej. [przypis edytorski]

a priori (łac.) – z założenia, z góry. [przypis edytorski]

Mariusz , właśc. Gajusz Mariusz (156–86 p.n.e.) – rzymski wódz i mąż stanu, przywódca stronnictwa ludowego (popularów), reformator armii rzymskiej, zwycięzca wielu wojen; na wygnaniu schronił się w ruinach Kartaginy. [przypis edytorski]

Gomora – jedno z biblijnych miast nad M. Martwym, zniszczonych przez Boga deszczem ognia i siarki z powodu grzechu i zepsucia. [przypis edytorski]

kazuistyka – drobiazgowe rozważanie szczegółowych problemów, najczęściej moralnych lub prawnych, poprzez podciąganie ich pod zasady ogólne; pot.: pokrętne argumentowanie w celu uzasadnienia założonej z góry tezy. [przypis edytorski]

Focjon (z łac.), właśc. Fokion , zw. Dobrym (402–318 p.n.e.) – ateński wódz i polityk, ugodowy wobec Macedończyków, skazany przez Ateńczyków na śmierć za zdradę; oponent Demostenesa, który nazwał go siekierą swoich przemówień. [przypis edytorski]

porać się – zmagać się, walczyć; por. uporać się. [przypis edytorski]

Racine, Jean Baptiste (1639–1699) – francuski poeta i dramaturg, autor m.in. Andromachy i Fedry . [przypis edytorski]

Corneille, Pierre (1606–1684) – francuski dramaturg, autor tragedii klasycystycznych. [przypis edytorski]

Descartes, René , pol.: Kartezjusz (1596–1650) – francuski fizyk, matematyk i filozof, prekursor europejskiej filozofii nowożytnej. [przypis edytorski]

Montesquieu, Charles Louis de Secondat , baron de La Brède et de Montesquieu, pol. Monteskiusz (1689–1755) – francuski filozof i pisarz, teoretyk prawa, jeden z gł. przedstawicieli oświecenia; urodzony w zamku La Brède w płd.-zach. Francji. [przypis edytorski]

szlafmyca (z niem.) – nakrycie głowy zakładane na noc, do snu. [przypis edytorski]

Frankowie – lud germański, który w V w. opanował większość Galii i utworzył własne państwo, w szczytowym okresie, za panowania dynastii Karolingów, będące europejskim imperium (jego rozpad w 843 dał początek Francji, Niemcom i Włochom). Na terenach ob. Francji stopniowo zasymilowali się z ludnością galorzymską i ulegli romanizacji. [przypis edytorski]

Welsz (fr. Welche , z niem. Welsch ) – galijsko-romański dialekt języka lotaryńskiego, którym mówiono w zachodniej części Alzacji, w pobliżu granicy z Niemcami, obecnie zanikający; także: osoba z tego regionu. [przypis edytorski]

retorta – narzędzie laboratoryjne używane do przeprowadzania procesu destylacji. [przypis edytorski]

melasa – gęsty, ciemnobrunatny syrop, produkt uboczny przy wyrobie cukru. [przypis edytorski]

epruwetka (daw., z fr.) – probówka. [przypis edytorski]

eglantyna (z fr.) – dzika różyczka. [przypis edytorski]

hekatomba (z gr.) – w staroż. Grecji ofiara składana bogom ze stu wołów; dziś także przen.: poświęcenie lub zagłada bardzo wielu ludzi. [przypis edytorski]

limuzyńska porcelana – porcelana z miasta Limoges w zach. Francji. [przypis edytorski]

berżerka – niski i szeroki fotel z wyściełanym, pełnym oparciem i siedzeniem, na którym kładziono poduszkę. [przypis edytorski]

nankinowy – wykonany z nankinu, tj. gęstego płótna bawełnianego, przeważnie o barwie płowożółtej, z którego od XIX w. wykonywano bieliznę i męskie spodnie. [przypis edytorski]

poemat „Święty Jan na Patmos” jest może zanadto biblijny, aby go czytać wobec ludzi mało obeznanych z poezją apokaliptyczną – Jan z Patmos (wyspa na M. Egejskim) jest autorem biblijnego Objawienia św. Jana ( Apokalipsy ); w tradycji chrześcijańskiej utożsamia się go z Janem Ewangelistą. [przypis edytorski]

Rafael Santi (1483–1520) – włoski malarz, rysownik, architekt, jeden z najważniejszych twórców późnego renesansu. [przypis edytorski]

interlokutor (z łac.) – rozmówca. [przypis edytorski]