Iван Сяркоў - Мы з Санькам у тыле ворага

— Учора ўсю Сартыровачную перааралі. Ты паглядзела б, Матрона, як чыгунныя рэйкі пакруціла, аж У вузлы пазавязвала. Во сіла. А поезд з білізінам гарэў — глядзець страшна. Узяліся, відаць, нашы, акрыялі. Мо, дасць бог, і дачакаемся...

I пад калматымі бровамі заіскрацца вочы, пацяплее позірк. А потым памаўчыць і ўздыхне:

— Дзе ж гэта мой Васіль? Сны пра яго дрэнныя Гапа бачыць.

Бацькі майго таксама не чуваць.

Нашы цяпер прылятаюць кожную ноч. Павесяць над горадам ліхтары — і снег аж вочы слепіць. Вохкаюць у цемры разрывы снарадаў, глуха стогне зямля.

Фашысты задумалі нашых абхітрыць. На беразе возера за вёскай яны наставілі факерных самалётаў, нарабілі з жалезных бочак карыт і паляць у іх у час бамбёжкі мазут. Гэта для таго, каб нашы падумалі, што тут аэрадром, і кідалі бомбы. Так нашых і абдурыш. Яны і глядзець не хочуць на гэты «аэрадром».

Затое на гарадзішча адну бомбу скінулі. Там стаяў нямецкі пражэктар. Пражэктар не свяціў дні тры, а потым і зусім на іншае месца пераехаў.

Калі на дварэ адлёг мароз, мы пабеглі глядзець ямку. Вось гэта яміна! Не тое што была на Скокавым агародзе ад нямецкай бомбы. Сюды ўжо сапраўды цэлая хата ўлезе.

— Добрая галушка! — з гонарам за савецкую бомбу сказаў Санька. А Міцька дык той зусім у гэтай справе знаўца.

— Фугаска,— даў ён свае тлумачэнні.— Асколашная такую яму не выкапае...

Неяк Міцьку падваліла шчасце. За агародамі ў балоце ён знайшоў зусім цэлую ракету, тую, што вешаюць самалёты. Труба вялікая, пакрэкчаш, пакуль на плечы падымеш. Парашут з шаўковага палатна Міцька забраў сабе, а нам, як добрым таварышам, дазволіў накалупаць па поўнай кішэні таго, што гарыць.

Але яно не толькі гарыць, яно і страляе. Возьмеш кавалачак з гарошыну, пакладзеш на абух і малатком як гакнеш — быццам з ружжа. Цяпер у многіх дварак, дзе ёсць такія стралкі, як мы, толькі і чуваць:

— Бах! Бабах!

Аднойчы мая бабуля нам з Санькам ледзь вушы не паабрывала за гэтыя штучкі. Яка апасаецца, што вочы павысмальвае. I што ты ёй скажаш? Каб ужо ў вайсковай справе разбіралася хоць з камарыную дзюбку, дык не крыўдка было б слухаць.

А сёння нам воля. Яна пайшла да дзеда Мікалая, захапіўшы торбачку ячменю. У старога ёсць уласны млын, зроблены з тоўстай сасновай калодкі і чыгунных чарапкоў. Раней я малоў, а цяпер бабуля мне не давярае: круцячы жорны, палавіну мукі ў рот жменькамі перакідаю.

Не паспелі за бабуляй ляпнуць варотцы, як у хаце пачалася страляніна. Мы ўваткнулі сякеру ў шчыліну на падлозе і давай гасіць малатком па абуху. Аж шыбы звіняць. Каб Глыжка нас бабулі не выдаў, мы і яму пару разоў далі пекануць, а потым паабяцалі даць яшчэ і загадалі глядзець у акно — можа, хто ісці будзе.

I толькі гзта па разу ці дза смалянулі, Глыжка спалохана саскочыў з услона.

— Немеч!

Санька за свой «зарад» ды ў кішэню, а я і сякеры не паспеў схаваць, вельмі ты яе выцягнеш са шчыліны — па самы абух загналі.

Гэта быў высокі, сухарлявы афіцэр з дзюбатым тварам. Пераступіў парог і падазрона шохае паветра, уважліва разглядае мяне, Саньку і Глыжку.

Потым паляцелі са стала пустая глінякая салонка і драўляныя лыжкі. Немец змахнуў іх на падлогу чорнай скураной пальчаткай і разгарнуў карту. Ен доўга і ўважліва штосьці на ёй разглядае, мерае то бліскучым цыркулем, то лінейкай, а мы слупамі стаім каля печы, гатовыя кожную мінуту шмыгнуць за комін.

— Ком гэр! — ківае немец нам чорным пальцам, і мы нясмела падыходзім да стала і таксама ўтаропліваемся ў карту. Хваробу ты на ёй разбярэш: накручана-наверчана розных загагулін ды яшчэ па-нямецку падпісана.

— Падльюбітшы? — пытае фашыст.

Мы маўчым.

— Штаразеле? — тыцкае ён пальчаткай у карту.

Гэта ён пра Стараселле пытае. Знайшоў у каго пытаць. Так мы яму і скажам. Санька ўважліва разглядае карту і моршчыць лоб, усім сваім выглядам паказвае, што і ў сне пра такое не чуў. Я таксама паціскаю плячыма.

Але немец трапіўся ўпарты, па карце пальцам водзіць і дзяўбе сваё, як дзяцел:

— Падльюбітшы? Штаразеле?

Санька слухаў, слухаў і рашуча адрэзаў:

— Нікс фарштэйн! 14 14 Не разумею (ням.)

Дзюбаты змераў нас з галавы да ног: Санька — нізкі, прыземісты, дзіця горкае, хоць і стары хрушч, а я высокі і тонкі, як лазіна.

— Ком! — махнуў ён мне рукой, накіроўваючыся за дзверы.

Не мела баба клопату — купіла парася. Так і я з гэтым немцам — не хапала яшчэ дарогу яму паказваць. Трэба неяк выкручвацца.

— Пан, бабы дома няма,— захныкаў я.— Прыйдзе, сварыцца будзе.