Iван Сяркоў - Мы — хлопцы жывучыя

— Но-о, малы, но-о! Бач ты яго! Тпр-ру! Тпр-ру!

Ну, цяпер паскачам. I як гэта выйшла — розуму не дабяру. На ўзгорку санкі моцна кінула на ўхабіну, жарабок ірвануўся штосілы і... выскачыў з аглобляў. Каб яно ўсё гарам гарэла — гуж парваўся. Ды і не дзіва, калі ён з гнілой вяроўкі.

Мае рукі як граблі. Я хукаю на адубелыя пальцы, пляскаю ў далоні, а вяроўкі не звязваюцца. Яны, быццам жалезныя, не хочуць гнуцца. А наўкол чыстае поле, вецер і замець. Ні начаваць мне тут, ні кідаць дзядзьку аднаго і бегчы ў сяло па падмогу. Не, трэба пачакаць, можа, хто будзе ісці ці ехаць. Няма чаго дарма жылы рваць, адпачну трошкі.

Напяўшы на сябе посцілку, якой быў дагэтуль укрыты дзядзька Андрэй, я сеў на санкі. Цякуць цераз дарогу белыя ручаіны, цякуць. Белы, як вылеплены са снегу, стаіць Буянчык... За белым полагам ляжу я на печы. Ляжу і не магу зразумець, дзе гэта бабка ўзяла такой матэрыі. Да вайны, помніцца, такія марлевыя полагі давалі хворым на малярыю. Гэта каб іх не кусалі камары. Быў такі полаг і ў майго бацькі. Дык няўжо ж гэта і ў мяне зараз малярыя?

А спадыспаду так добра прыгравае чарэнь, і ад гэтай пяшчотнай цеплыні па ўсім целе разліваецца прыемная млявасць, не хочацца варушыць ні рукой, ні нагой. Бабка ведае, што гэта такое — лянота. Трэба яе з мяне выгнаць, ды вось шкада — бацькі няма, а сама яна ўжо не падужае.

Яна, як заўсёды, грукае чыгунамі, патэльняй, засланкай. Побач са мной абаранкам скруціўся Глыжка. Спіць ён неспакойна, брыкаецца нагамі і чамусьці крычыць басам:

— Гэй ты! Чаго сядзіш? Замерзнеш!

Расплюшчыў я вочы — няма ні печы, ні хаты. Перада мной стаіць белы, як мельнік, мужчына. Снег на шапцы, на плячах, на бровах, на вусах. Стаіць і злуецца, крычыць, як глухому, засланяючы ад ветру свой твар трохпалай салдацкай рукавіцай:

— Чаго рот разявіў? Жыць абрыдла?

Я толькі тут разгледзеў, што гэта салдат, што амаль побач з маімі санкамі пыхкае шызым дымком санітарная машына. Яна забуксавала ў высокім сумёце. Вакол машыны з рыдлёўкай мітусіцца шафер і праклінае ўсё на свеце. Ляснуўшы дзверцамі кабіны, да мяне рыпае па снезе афіцэр. Здаецца, і знаёмы. Гэта сутулы, даўгарукі, у вялікіх акулярах капітан-медык. Калі Скокавага Лёшку з сыпняком забіралі, і ён тады быў. Эх, і патурыў ён нас з Санькам са двара, беглі — спыніцца не маглі. Казаў, і нас зараз жа забярэ, як разносчыкаў хваробы. А ў яго размовы кароткія. Сыпняк? На насілкі, хату абліць, вопратку — у камеру. Другія просяцца, моляцца — нічога слухаць не хоча. Строгі капітан.

— Жывы? — спытаў ён у салдата.

— Жывы нягоднік,— адказаў той.

Салдат хутка і спрытна звязаў гуж, запрог Буянчыка і звёў маю падводу з дарогі, каб можна было размінуцца з машынай.

— Даедзе? — спытаў у салдата хмуры капітан.

— Даедзе! — супакоіў той.— Тут блізка.

А мне прыгразіў:

— Глядзі ж, каб не садзіўся, а то павязуць цябе з тваім дзядзькам разам.

Буксуючы ў сыпкім снезе, «санітарка» прасунулася міма, падміргнула чырвоным вокам стоп-сігнала і знікла ў густой мяцеліцы. Зноў кагосьці з падлюбцаў павезлі ў тыя баракі. Возяць і возяць — канца-краю не відаць.

Андрэеву хату спалілі немцы. Цяпер цётка са сваімі малымі жыве ў залоўкі. Дзятвы, як і ў нас, поўная печ. Не паспеў я дзвярамі рыпнуць, як яны, нібы стрыжы, павысоўвалі галовы з-за коміна: у залоўкіных — чарнявыя, а ў цётчыных — нібы лён.

Самы меншы цётчын, Коля, спытаў:

— Ну што — прывёз бацьку?

— Прывёз,— кіўнуў я і затупаў цяжкімі дзядзькавымі валёнкамі, каб абабіць снег.

У печы лютуе полымя, яго доўгія языкі ажно скачуць у комін — гатуецца памінальны абед. Убачыўшы мяне, цётка кінула вілкі ў качарэжнік і пляснула рукамі:

— А мой жа ты пляменнік дарагі, а мой жа ты хлопец залаты!

Яна кінулася памагаць мне расшпільваць гузікі на світцы, якія з марозу чамусьці не хочуць расшпільвацца. Быццам апраўдваючыся, цётка гаворыць:

— Набедаваўся гаротнік. Калі ж дзядзька гэты надумаўся паміраць у такое ліхалецце...

I раптам зноў уголас:

— Андрэйка, мой салавейка, на каго ж ты нас пакінуў?

Тут і малыя на печы, быццам па камандзе, зараўлі ўсе разам, свае і залоўчыны. Сама залоўка, высокая і худая жанчына, пабегла на двор распрагаць Буянчыка. Чутно, як яна там таксама галосіць над братам. Толькі мая бабка цяпер ужо спакойная, строгая і разважлівая. Яна сядзіць каля ложка, дзе ў гарачцы кідаюцца двое Марыніных хлапчукоў, і гаворыць:

— Кінь, Марына, сэрца рваць. І-і-іх, дзеўка, яшчэ нагалосішся. Пакуль прыйдуць бабы Андрэя прыбіраць, накармі лепей хлопца. I капні яму там у чарку таго, што капачам прыгатавала. Бачыш, як чалавек сцепаецца?