Генрих Белль - Бiльярд а палове дзесятай (на белорусском языке)

- Вялiкi дзякуй, вялебны ойча; гэта будзе нам вялiкая радасць - узяць удзел у Вашым фэсце, - сказаў стары Фэмель уголас.

Ад лугоў i нiзiн ужо цягнула прахалодаю, сухое бурачнае лiсце павiльготнела, пацямнела, абяцаючы багаты ўраджай; злева, па-над рулём, бялявая галава Ёзэфа, справа - абедзве цёмнавалосыя галовы дзяўчат; машына цiха iмчалася ў напрамку горада; цi нехта дзесьцi заспяваў песню: "Мы жалi збожжа"? Яна здавалася гэткай самай несапраўднай, як i зграбная вежа Святога Севярына, расплывiстыя абрысы якой вiднелiся на даляглядзе; Марыяна зноў загаварыла першая:

- Ты не паедзеш праз Додрынген?

- Hе. Дзядуля хацеў ехаць праз Дэнклiнген.

- Мне думалася, мы паедзем самай кароткай дарогай.

- Калi мы а шостай вернемся ў горад, - сказала Рут, - у нас будзе яшчэ досыць часу; за гадзiну мы добра паспеем пераапрануцца.

Размова маладых людзей, нiбы цiхi шэпт з глыбокiх цёмных штольняў, дзе засыпаныя зямлёй гарнякi iмкнуцца падбадзёрыць адзiн аднаго: "Бачу святло..." - "Ды не, ты памыляешся..." - "Але я i праўда бачу..." - "Дзе?" "Цi ты не чуеш стуку? Гэта ратавальная брыгада..." - "Я нiчога не чую..."

Цi не занадта гучна мы гаварылi ў гасцёўнi абацтва?

Нядобра вызваляць формулы з закасцянеласцi, надаваць формулам слоўную форму, а ўспамiны ператвараць у пачуццi; пачуццё можа забiць нават такiя добрыя i суровыя рэчы, як любоў i нянавiсць; цi праўда гэта, што на свеце некалi жыў адзiн гаўптман, iмя якога было Роберт Фэмель, якi так добра валодаў жаргонам афiцэрскiх казiно, так дакладна прытрымлiваўся тамтэйшых звычаяў, заўсёды, згодна з пратаколам, запрашаў да танца жонку самага старэйшага званнем афiцэра, умеў нягучна, але выразна абвяшчаць тасты "за славу нашага дарагога нямецкага народа"; шампанскае, ардынарцы, гульня ў бiльярд; чырвонае на зялёным, белае на зялёным; i аднаго вечара перад iм апынуўся з кiем у руцэ пэўны чалавек, якi, усмiхнуўшыся, сказаў яму: "Лейтэнант Шрыт; як бачыце, таксама, як i Вы, спецыялiст па выбухах; з дапамогаю дынамiту бараню заходнюю культуру". Ён не ведаў, што такое душэўныя пакуты, умеў чакаць i эканомiць; яму не трэба было зноў i зноў мабiлiзоўваць сэрца i пачуццi, ён не ўпiваўся трагедыяй, даўшы клятву, што будзе падрываць толькi нямецкiя масты, толькi нямецкiя дамы, што ад яго рук нават нiводная шыбiна не пацерпiць у расейскай хаце; чакаць, гуляць у бiльярд, не казаць нiводнага лiшняга слова... I, нарэшце, у святле веснавога сонца мы ўбачылi яе, нашу вялiкую здабычу, якой мы так доўга мусiлi чакаць, - абацтва Святога Антонiя; а на даляглядзе вiднелася i iншая здабыча, якая потым выслiзнула з нашых рук, - Святы Севярын.

- Hе едзь так хутка, - цiха сказала Марыяна.

- Прабач, - адказаў Ёзэф.

- А навошта мы едзем у Дэнклiнген?

- Дзядулi туды трэба, - растлумачыў Ёзэф.

- Ёзэф, - сказала Рут, - на машыне ў гэтую алею заязджаць няможна; хiба ты не бачыш шыльдачкi: "Толькi для мясцовых чыноўнiкаў"? Ты што, таксама мясцовы служачы?

Вялiкая дэлегацыя - гаспадар, сын, унук i будучая ўнучкава жонка спускалася да зачараванага замка.

- Hе, не, - сказала Рут, - я лепей пачакаю тут. Пакiньце мяне тут, калi ласка.

Вечарамi, калi я сяджу разам з бацькам у гасцёўнi, бабуля б магла быць з намi: я чытаю, ён папiвае вiно, корпаецца ў скрынках сваёй картатэкi, раскладае перад сабою, нiбы пасьянс, фотакопii памерам з дзве паштоўкi; заўсёды карэктны, ягоны гальштук добра завязаны, на камiзэльцы нiколi нiводзiн гузiк не расшпiлены: нiколi не ператвараючыся ў добранькага татуся; ён стрыманы i заклапочаны; "Цi патрэбны табе кнiгi, сукенкi, грошы на паездкi; ты не сумуеш, мая дзетка? Можа, хочаш куды схадзiць? У тэатр, у кiно, на танцы? Я ахвотна пайду з табою; а можа, табе хочацца яшчэ раз запрасiць сваiх школьных сябровак выпiць кавы ў нас на тэрасе - бо пагода стаiць, i гэткая цудоўная?" Вячэрняя праходка перад тым, як iсцi спаць: паблiзу шматпавярховых дамоў, па Модэстгасэ, аж да самай брамы, пасля па Вакзальнай вулiцы да самага вакзала. "Цi чуеш ты пах далячыняў, дзетачка?" потым цераз падземны пераход, паўз сабор Святога Севярына, паўз гатэль "Прынц Генрых"; "Грэц забыўся змыць з тратуару плямы крывi"; кроў дзiка засохла i пачарнела; "дзiцятка, палова дзесятай ужо; зараз табе трэба класцiся спаць, дабранач"; пацалунак у лоб; заўсёды прыязны, заўсёды карэктны; "...Калi хочаш, возьмем служанку; цi табе яшчэ не надакучыла харчавацца ў рэстаране? Шчыра кажучы, я не люблю чужых людзей у хаце". Сняданак: гарбата, булкi, малако; пацалунак у лоб i часам сказаныя зусiм цiха словы: "Дачушка, дачушка..."

- Што, тата?

- Давай паедзем.