Генрих Белль - Бiльярд а палове дзесятай (на белорусском языке)

Павер мне, я напраўду баюся; я не маню; дазволь плысцi маёй лодачцы, не знiшчай яе, нiбы хлопчык-неслух; свет злы, i ў iм так мала чыстых сэрцаў; i Роберт таксама бярэ ўдзел у маёй гульнi, паслухмяна ходзiць на станцыi, на якiя я яго пасылаю: з тысяча дзевяцьсот семнаццатага па тысяча дзевяцьсот сорак другi - нi на адзiн крок далей; ён заўсёды выпрастаны, не гнецца, трымаецца як сапраўдны немец; я ведаю, што ён сумаваў па радзiме, што нi гульня ў бiльярд, нi завучванне формул на чужыне не рабiлi яго шчаслiвым, што не толькi Эдыт была прычынаю таго, што ён вярнуўся: ён - немец, чытае Гёльдэрлiна, нiколi не каштаваў бычынага прычасця; Роберт належыць да блакiтнай крывi, ён не авечка, а пастыр. Я толькi б хацела даведацца, што ён рабiў на вайне, але ён нiколi пра тое не апавядае; ён архiтэктар, якi дагэтуль не пабудаваў нiводнага дома, нiколi не меў слядоў раствору на калашынах; не, ён бездакорны, ветлiвы кабiнетны архiтэктар, яго не вабяць святы з нагоды пабудовы новага дома. Але дзе наш другi сын, Ота? Загiнуў пад Кiевам; ён - наш, крывёю i целам; адкуль прыйшоў ён i куды пайшоў? Цi ён напраўду быў падобны да твайго бацькi? Цi бачыў ты хоць раз Оту з дзяўчынаю? Я вельмi б хацела што-небудзь даведацца пра яго; бо ведаю толькi, што ён з ахвотаю пiў пiва, што не любiў гуркоў, i ведаю рухi яго рук, калi ён прычэсваўся i калi апранаў палiто; ён выдаў нас палiцыi, пайшоў у войска не скончыўшы нават вучобы ў школе; ён дасылаў нам паштоўкi з тэкстамi, поўнымi забойчай iронii: "У мяне ўсё як мае быць, спадзяюся, што i ў вас таксама, мне трэба З". Ота... ён нават нiводнага адпачынку не правёў дома; дзе ён праводзiў iх? Якi дэтэктыў здолеў бы нам расказаць пра гэта? Я ведаю нумары яго палкоў, нумары палявых поштаў, яго вайсковыя званнi обер-лейтэнант, маёр, падпалкоўнiк Фэмель... i апошнi ўдар быў нам зноўку нанесены лiчбамi: "...загiнуў 12.01.42 г.". Я на свае вочы бачыла, як ён збiваў прахожых, што не вiталi яго штандараў; падымаў руку i бiў; ён бы ўдарыў i мяне, каб я хуценька не перабегла на другi бок вулiцы, дзе былi крамкi, што гандлявалi драбязой; як ён патрапiў у наш дом? У мяне нават нiякага аблуднага суцяшэння, накшталт таго, што яго маглi падмянiць пры нараджэннi; ён нарадзiўся ў нашым доме, у спальнi наверсе, праз два тыднi пасля Генрыхавай смерцi, змрочным кастрычнiцкiм днём 1917 года; i быў падобны да твайго бацькi.

Цiха, стары; нiчога не кажы, не расплюшчвай сваiх вачэй i не паказвай сваiх васьмiдзесяцi год. "Memento quia pulvis es et in pulverem reverteris"*. Яны гэта кажуць нам досыць выразна; усё прах - тое, што застаецца ад раствору, закладныя акты, дамы, сядзiбы, помнiк у цiхiм прадмесцi, дзе дзецi, гуляючы на вулiцы, будуць пытацца, хто гэта быў?

* Памятай: ты - прах i ў прах ператворышся зноў (лац.).

Яшчэ маладою мацi, я, квiтнеючы i радуючыся, хадзiла па Блесэнфэльдскiм парку i разумела ўжо тады, што адны буркатлiвыя пенсiянеры, якiя лаялiся на галаслiвых дзяцей, лаюцца толькi на тых, хто калi-небудзь зробiцца таксама буркатлiвым пенсiянерам i будзе сядзець на тым самым месцы ды лаяцца на галаслiвых дзяцей, якiя, у сваю чаргу, таксама калi-небудзь ператворацца ў буркатлiвых пенсiянераў; я вадзiла за рукi двух хлопчыкаў: аднаму было чатыры, другому шэсць год; пасля першаму было шэсць, другому - восем, першаму - восем, другому - дзесяць год, а ў садзе вiселi старанна намаляваныя шыльдачкi: "25", "50", "75", "100" - чорныя лiчбы на пафарбаванай белым лакам блясе; яны заўсёды нагадвалi мне лiчбы на трамвайных прыпынках; увечары твая галава ў мяне на каленях, фiлiжанка кавы ў цябе пад рукою; мы дарэмна чакалi шчасця; не знаходзiлi яго нi ў купэ чыгуначных вагонаў, нi ў гатэлях; чужы чалавек хадзiў па нашым доме, насiў нашае прозвiшча, пiў нашае малако, еў наш хлеб, купляў за нашыя грошы ў дзiцячым садзе какаву, а потым - школьныя сшыткi. Занясi мяне назад на бераг ракi, дзе мае босыя ногi будуць кранацца следу паводкi на пяску, дзе гудуць параходы i пахне дымам; завядзi мяне ў кавярню, дзе на стол падае жанчына з цудоўнымi рукамi; цiха, стары, не трэба плакаць; я жыла ва ўнутранай эмiграцыi, а ў цябе ўвесь час былi сын, двое ўнукаў; мажлiва, неўзабаве яны падораць табе праўнукаў; не ў маёй уладзе маё вяртанне да цябе, штодзённае скручванне лодачкi з календарнага лiстка i поўнае радасцi веславанне на ёй да паўночы; 6 верасня 1958 года; гэта будучыня, будучыня Нямеччыны; я сама чытала пра гэта ў мясцовай газетцы:

"Абразок з нямецкай будучынi: дваццацiаднагадовы унтэр-афiцэр Моргнэр зрабiўся трыццацiшасцiгадовым селянiнам Моргнэрам; вось ён стаiць на беразе Волгi; вечар, праца скончаная; ён палiць цыгару, якую добра заслужыў; на руцэ трымае адно з сваiх бялявых дзяцей. Задумлiва ён паглядае на жонку, якая канчае даiць апошнюю карову; нямецкае малако на волжскiм беразе..."