Рувим Фраерман - Дзiкi сабака дзiнга, альбо аповесць пра першае каханне (на белорусском языке)

I Таня лёгенька прытулiлася да бацькавага пляча.

- Скажы мне, што з табой, Таня, можа, я дапамагу. Раскажы, што цябе радуе, аб чым ты смуткуеш i пра што ты думаеш цяпер.

Але яна яму нiчога не сказала, таму што думала так:

"Ёсць у мяне мацi, i дом у мяне ёсць, i абед, i нават сабака i кошка, а вось бацькi няма".

Хiба магла яна сказаць яму гэта, седзячы ў яго на каленях. Хiба, сказаўшы яму гэта, не прымусiла б яна яго змянiцца ў твары, можа, нават пабляднець, як не бляднеў ён перад самым страшным штурмам - смелы чалавек?

Але ў той жа самы час хiба магла яна ведаць, што цяпер - i калi спiць, i калi не спiць - ён не пераставаў думаць пра яе, з пяшчотай вымаўляў яе iмя, якое раней так рэдка ўспамiнаў. Што нават у гэтую хвiлiну, трымаючы яе на каленях, ён думаў:

"Сплыло маё шчасце, не гушкаў я яе на руках".

Што магла яна ведаць?

Яна толькi прытулiлася да яго, прыпала да грудзей.

Хаця была i не вясна, а ганак вiльготны ад халодных дажджоў i целу холадна пад лёгкай вопраткай, але i ў познюю восень, у гэты час, Танi было цёпла. Яна сядзела з бацькам доўга, пакуль над дарогай у крэпасць, над пабеленым вапнай каменнем, над хатай са шклянымi дзвярыма запалiлiся яе родныя сузор'i.

X

I дрэва можна лiчыць iстотай даволi разумнай, калi яно ўсмiхаецца табе вясной, апранутае лiсцем, калi яно гаворыць табе: "Добры дзень", калi ты ранiцай прыходзiш у свой клас i сядаеш на сваё месца ля акна. I ты таксама мiжволi гаворыш яму: "Добры дзень", хаця яно стаiць за акном на заднiм двары, дзе складваюць дровы для школы. Але праз шкло добра яго вiдаць.

Яно цяпер без лiсця. Але i без лiсця яно было прыгожае. Жывыя галiны яго iмкнулiся ў неба, а кара была цёмная.

Быў гэта вяз цi ясень, альбо якое iншае дрэва, Таня не ведала, але снег, што падаў зараз, першы снег, якi нiбы п'яны валiўся на дрэва, чапляючыся за кару i сукi, не мог утрымацца на iм. Ён раставаў, ледзь дакрануўшыся да ягоных галiн.

"Значыць, i па iм iмкнецца цяпло, такое ж, як i па мне", - думала Таня i цiхенька кiвала яму.

А Коля адказваў урок. Ён стаяў ля дошкi перад Аляксандрай Iванаўнай i расказваў пра старую Iзергiль.

Яго твар быў кемлiвы. З-пад крутога лба глядзелi вясёлыя i ясныя вочы. I словы, што зляталi з яго вуснаў, былi заўсёды жывыя.

Настаўнiца з задавальненнем думала пра тое, што гэты новы хлопчык пасябруе з класам.

- А я бачыў Горкага, - сказаў ён нечакана i моцна пачырванеў, бо нiводнай кроплi пахвальбы не выносiла яго душа...

Дзецi зразумелi яго няёмкасць.

- Раскажы! - закрычалi яны.

- Вось як! - сказала i Аляксандра Iванаўна. - Вельмi цiкава! Дзе ж ты бачыў яго? Можа, ты гаварыў з iм?

- Не, я бачыў яго толькi з-за дрэў у садзе. Гэта было ў Крыме. Але я дрэнна памятаю. Мне было дзесяць гадоў, калi мы з татам прыехалi туды.

- Што ж рабiў Аляксей Максiмавiч у садзе?

- Ён распальваў каля дарожкi вогнiшча.

- Раскажы нам пра тое, што ты помнiш.

Ён памятаў нямнога.

Ён расказаў пра гарысты край на поўднi, дзе каля шэрых дарог, нагрэтых сонцам, за загарадзямi, складзенымi з каменю, цямнее шурпатае лiсце вiнаграду, а ранiцай крычаць аслы.

I дзецi слухалi яго вельмi ўважлiва.

Толькi Таня адна, здавалася, нiчога не чула. Яна ўсё глядзела ў акно, дзе першы снег падаў на голае дрэва. Яно пачынала ўжо дрыжаць.

"Вiнаград, вiнаград, - думала Таня. - А я, апроч елак i пiхтаў, нiчога не бачыла".

Яна задумалася, стараючыся ўявiць сабе не вiнаград, а хоць яблыню ў квеценi, хоць хлеб, якi расце на полi. I ўяўленне малявала ёй нябачаныя кветкi i каласы.

Настаўнiца, абапершыся на падаконнiк, ужо даўно назiрала за ёю. Гэтая дзяўчынка, якую яна любiла болей за другiх, пачынала яе непакоiць.

"Цi не думае яна пра танцулькi? Яшчэ цудоўная памяць яе не аслабла, але позiрк безуважны, i мiнулы раз па гiсторыi яна атрымала толькi "добра".

- Таня Сабанеева, ты не слухаеш на ўроках.

Таня з цяжкасцю перавяла з акна свой позiрк, якi блукаў у яе далёкiм мроi, i ўстала. Яна была яшчэ не тут, у класе. Яна нiбыта не вярнулася са сваёй нябачнай далячынi.

- Што ж ты маўчыш?

- Ён расказвае нецiкава.

- Няпраўда. Ён расказвае добра. Мы ўсе слухаем яго з прыемнасцю. Хiба ты была калi-небудзь у Крыме i бачыла Аляксея Максiмавiча? Падумай толькi жывога Горкага!

- Мой бацька мяне туды не вазiў! - сказала Таня дрыготкiм голасам.

- Тым больш, табе варта яго паслухаць.

- Я не буду яго слухаць.

- Чаму?

- Таму, што гэта не датычыцца ўрока расейскай мовы.

Бог ведае, што яна гаварыла.

Настаўнiца павольна адышлася ад акна. Яе лёгкiя, звычайна цiхiя крокi загучалi гулка па класе. Яна iшла да Танi, i позiрк яе сурова гарэў, накiраваны нерухома наперад.