Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)

Мы прыйшлi ў музей. Я думаў, што мы тут будзем адны, але, на маё здзiўленне, людзей было вельмi шмат. Я спытаў у вахцёра, што здарылася.

- Нiчога, - адказаў той, - у днi, калi ўваход свабодны, заўсёды так.

- Вось бачыш, - сказала Пат. - Ёсць яшчэ шмат людзей, якiя цiкавяцца такiмi рэчамi.

Вахцёр ссунуў шапку на патылiцу.

- Гэта не зусiм так, паважаная фраў. Тут амаль адны беспрацоўныя. Яны прыходзяць не дзеля мастацтва. Iм няма чым заняцца. А тут хоць можна штосьцi паглядзець.

- Такое тлумачэнне мне больш зразумела, - сказаў я.

- Цяпер яшчэ не так, - сказаў вахцёр. - Прыходзьце зiмой. Набiта пад завязкi. Тут цёпла.

Мы пайшлi ў залу з развешанымi дыванамi. Гэта было цiхае бакавое памяшканне. Праз высокiя вокны можна было зазiрнуць у сад, дзе стаяў агромнiсты платан. Ён быў увесь пажоўклы, i ад яго святло ў памяшканнi набыло жаўтлявае адценне.

Дываны былi шыкоўныя. Тут былi два дываны з шаснаццатага стагоддзя з выявамi звяроў, некалькi iсфаганскiх дываноў, польскiя шаўковыя колеру ласiны з смарагдава-зялёным беражком. Гады i сонца дадалi iх фарбам зеленаватага адцення, i яны выглядалi як вялiкiя казачныя пастэлi. Ад гэтага памяшканне патанала ў пазачасавым настроi i гармонii, чаго нельга было дасягнуць выстаўкай карцiн. Сюды вельмi добра ўпiсвалася акно з восеньскай лiстотай платана i шэрым небам, быццам усё гэта было старым дываном.

Мы нейкi час пабылi тут, потым перайшлi ў iншыя залы. Тым часам людзей пабольшала, i цяпер яскрава было бачна, што яны не адпавядаюць асяроддзю. З бледнымi тварамi, у паношаных касцюмах, заклаўшы рукi за спiну, яны неяк баязлiва хадзiлi па залах, i iх вочы бачылi не карцiны часоў Адраджэння i спакойна-велiчныя скульптуры антычнасцi, а нешта зусiм iншае. Шмат хто з iх сядзеў на чырвоных, абабiтых аксамiтам канапах, змораныя, у такiх паставах, быццам былi гатовыя адразу ўстаць, калi б хто прыйшоў прагнаць iх. Па iх было вiдаць, што яны не зусiм разумеюць, як можна адпачываць на такiх канапах i не плацiць за гэта. Яны прывыклi, што дарма нiчога не даецца.

Ва ўсiх пакоях было вельмi цiха, хоць людзей, i было шмат, але нiхто не вымаўляў нi слова. I ўсё ж такi мне здалося, што я назiраю за жудаснай барацьбой, маўклiвай барацьбой людзей, якiя хоць i былi пераможаны, але не хацелi здавацца. Iх выкiнулi з працы, iмкненняў, прафесiй, i цяпер яны прыйшлi ў цiхiя залы мастацтва, каб не паддацца здранцвенню i адчаю. Яны думалi пра хлеб, толькi пра хлеб i працу. Сюды яны прыйшлi, каб на некалькi гадзiн пазбавiцца ад гэтых думак. Ледзь цягнучы ногi, з абвiслымi плячамi, яны бязмэтна сноўдалiся мiж выразных галоў рымлянаў i непераўзыдзенай прыгажосцю белых грэчаскiх жаночых скульптураў... якi страшэнны кантраст, якая несумяшчальная выява таго, чаго дасягнула чалавецтва за тысячагоддзi i чаго яно не дасягнула; створаны вяршынi бессмяротнага мастацтва, але не хапае хлеба для ўсiх смяротных...

Пад вечар мы пайшлi ў кiно. Калi мы выйшлi з кiнатэатра, неба ўжо праяснiлася. Яно было яблычна-зялёнае i вельмi яснае. Вулiцы i крамы былi ўжо асветлены. Мы паволi iшлi дадому, разглядваючы вiтрыны.

Перад ярка асветленай вiтрынай вялiкай футравай крамы я спынiўся. Вечарамi ўжо было халаднавата, i ў вiтрынах былi выстаўлены пукi серабрыстых чарнабурак i зiмнiя палiто. Я зiрнуў на Пат. Яна ўсё яшчэ хадзiла ў кароткай куртачцы i была апранута занадта лёгка.

- Калi б я быў цяпер героем з фiльма, я ўвайшоў бы ў краму i выбраў бы табе футру, - сказаў я.

Яна ўсмiхнулася.

- Якую?

- Вунь тую. - Я паказаў, як мне здавалася, на самую цёплую.

Яна засмяялася.

- У цябе добры густ, Робi. Гэта цудоўная канадская норка.

- Ты хацела б сабе такую?

Яна зiрнула на мяне.

- Ты ведаеш, колькi каштуе такая футра, мiлы?

- Не, - сказаў я. - I ведаць не хачу. Лепш я памару аб тым, што магу падараваць табе ўсё, што захачу. Чаму толькi iншыя могуць?

Яна ўважлiва паглядзела на мяне.

- Але я не хачу такой футры, Робi.

- Хочаш, - не пагадзiўся я. - I ты яе атрымаеш. I нi слова больш пра гэта. Заўтра нам яе прышлюць.

Яна ўсмiхнулася.

- Дзякую, мiлы, - сказала яна i пацалавала мяне пасярод вулiцы. - Цяпер твая чарга. - Яна спынiлася перад крамай мужчынскага адзення.

- Вось гэта фрак! Ён табе неабходны - да норкi. А яшчэ вунь той цылiндр. Як бы ты выглядаў у цылiндры?

- Як камiнар! - Я агледзеў фрак. Ён ляжаў у вiтрыне, аздобленай шэрым аксамiтам. Я яшчэ ўважлiвей зiрнуў туды. Гэта была тая крама, дзе я вясной купiў сабе гальштук... Гэта здарылася пасля таго, як я ўпершыню быў з Пат i напiўся. Раптам нешта засела мне ў горле, невядома чаму. Вясной... я нi пра што нават не здагадваўся.