Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)

Ён усхвалявана захiтаў галавой.

- Не, не, я давёў жонку да вар'яцтва сваiм вечным страхам, што мяне звольняць. I з гэтым я таксама не справiўся. Што я мог прапанаваць ёй? Нiчога!

Ён тупа задумаўся. Я ўстаў i прынёс бутэльку каньяку.

- Давайце вып'ем, - сказаў я. - Яшчэ нiчога не страчана.

Ён падняў галаву.

- Яшчэ нiчога не страчана, - паўтарыў я. - Чалавека трацiш толькi тады, калi ён памiрае.

Ён паспешлiва закiваў i падняў чарку. Але, не выпiўшы, зноў паставiў яе.

- Учора мяне прызначылi начальнiкам бюро, - цiха сказаў ён. - Старшым бухгалтарам i начальнiкам бюро. Мне пра гэта сказаў упраўляючы. Мяне павысiлi за тое, што я апошнiя месяцы працаваў звышурочна. Цяпер аб'ядналi два бюро. Другога начальнiка звольнiлi. Я буду атрымлiваць на пяцьдзесят марак больш. Ён раптам у адчаi зiрнуў на мяне. - Як вы думаеце: цi засталася б яна, каб ведала пра гэта?

- Не, - сказаў я.

- На пяцьдзесят марак больш. Я аддаваў бы iх ёй. Яна заўсёды магла б сабе штосьцi купляць. 1200 марак у мяне ўсё ж ляжыць на кнiжцы. Навошта я iх збiраў? Мне хацелася мець нешта ў запасе для яе, калi нам будзе дрэнна. I вось за тое, што я клапацiўся, яна пайшла.

Ён зноў утаропiўся ў адну кропку перад сабой.

- Хасэ, - сказаў я, - мне здаецца, што вы не пра тое думаеце. I не лезьце вы ва ўсё гэта. Вам трэба толькi перажыць некалькi дзён. Тады вам стане ясней, што рабiць. Магчыма, ваша жонка вернецца сёння цi заўтра ранiцай. Яна ж таксама заклапочана, як i вы.

- Яна не вернецца, - адказаў ён.

- Вы не ведаеце.

- Каб ёй можна было сказаць, што мне павысiлi зарплату i што мы на сабраныя грошы можам кудысьцi паехаць у водпуск...

- У вас будзе магчымасць сказаць ёй усё гэта. Так жа проста не разыходзяцца.

Мяне здзiўляла, што пра другога мужчыну ён увогуле не думаў. Да яго, вiдаць, яшчэ не дайшло. Ён думаў толькi пра тое, што жонка пакiнула яго, а ўсё астатняе было зацягнута туманам. Мне карцела сказаць яму, што праз некалькi тыдняў ён, магчыма, будзе рады, што жонкi няма... але пры яго разгубленасцi гэта прагучала б грубасцю. Праўда для параненага пачуцця заўсёды грубая i амаль невыносная.

Я з iм яшчэ крыху паразмаўляў, каб толькi даць яму магчымасць выгаварыцца. Нiчога не дапамагло. Ён паўтараў адно i тое, але мне здалося, што крыху супакоiўся. Ён выпiў чарку каньяку. Потым я пачуў, што мяне клiча Пат.

- Хвiлiнку! - сказаў я i ўстаў.

- Зараз, - прамовiў ён, як паслухмяны хлопчык, i таксама падняўся.

- Пабудзьце, я зараз вярнуся.

- Прабачце...

- Я неўзабаве вярнуся, - сказаў я i пайшоў у пакой да Пат.

Яна сядзела ў пасцелi. Выгляд у яе быў свежы i здаровы.

- Я цудоўна паспала, Робi! Ужо, мусiць, полудзень.

- Ты праспала роўна гадзiну, - сказаў я i паказаў ёй гадзiннiк.

Яна глянула на стрэлкi.

- Тым лепш, у нас яшчэ процьма часу. Я зараз устану.

- Добра. Праз дзесяць хвiлiн я прыйду.

- У цябе хтосьцi ёсць?

- Хасэ, - сказаў я. - Але мы не заседзiмся.

Я вярнуўся ў пакой, але Хасэ ўжо не было. Я адчынiў дзверы ў калiдор, але i там было пуста. Я пайшоў у другi канец калiдора i пастукаў у яго дзверы. Ён не адказаў. Я адчынiў дзверы i ўбачыў, што ён стаiць перад шафай. Некалькi шуфляд было выцягнута.

- Хасэ, - сказаў я, - прымiце снатворнае, ляжце ў пасцель i забудзьцеся пра ўсё хоць у сне. Цяпер вы занадта раздражнёны.

Ён паволi павярнуўся да мяне.

- Заўсёды адзiн, кожны вечар! Увесь час сядзець аднаму, як учора! Уявiце сабе!

Я сказаў яму, што гэта зменiцца, што ёсць шмат людзей, якiя вечарамi застаюцца адны. Я не пачуў адказу. Я яшчэ раз сказаў, каб ён iшоў спаць, магчыма, усё акажацца нявiнным жартам, i жонка з'явiцца дамоў. Ён кiўнуў галавой i падаў мне руку.

- Я ўвечары заскочу яшчэ, - сказаў я i пайшоў, адчуўшы палёгку.

Перад Пат ляжала газета.

- Цi не пайсцi нам сёння ў музей, Робi? - прапанавала яна.

- У музей? - спытаў я.

- Так. Там выстаўка персiдскiх дываноў. Ты ж, пэўна, не часта ходзiш у музеi?

- Нiколi не быў, - адказаў я. - Што я там згубiў?

- Ты маеш рацыю, - сказала яна i засмяялася.

- Нiчога страшнага. - Я ўстаў. - У такое надвор'е можна штосьцi зрабiць i для павышэння свайго культурнага ўзроўню.

Мы апранулiся i выйшлi. Паветра было цудоўнае. Яно пахла лесам i вiльгаццю. Калi мы праходзiлi каля "Iнтэрнацыяналя", я ўбачыў праз адчыненыя дзверы Розу, якая сядзела каля стойкi. Перад ёй стаяў яе нядзельны кубачак гарачага шакаладу. На стале ляжаў маленькi скрутак. Мусiць, як звычайна, яна сабралася паехаць да свайго дзiцяцi. Я даўно ўжо не быў у "Iнтэрнацыяналi", i мне здалося дзiўным, што Роза, як заўжды, спакойна сядзiць там. У мяне здарылася так шмат перамен, што я падумаў: усё павiнна змянiцца.