Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)

- Тое, што ты кажаш, толькi напалову праўда, Робi.

- Так бывае з усiмi праўдамi, - адказаў я. - I з гэтым нiчога не зробiш. На тое мы - людзi. I сваiмi паўпраўдамi мы робiм даволi шмат глупстваў. А з праўдай мы i жыць не змаглi б.

Яна зняла капялюш i адклала яго ўбок. Потым павярнулася да мяне i заўважыла мой нос.

- Што гэта? - са страхам спытала яна.

- Нiчога асаблiвага. Толькi глядзiцца непрыгожа. Я працаваў пад машынай, i на мяне звалiлася жалязяка.

Яна з недаверам зiрнула на мяне.

- Бог ведае дзе ты пабываў зноў! Ты мне нiколi нiчога не кажаш. Я ведаю пра цябе гэтаксама мала, як i ты пра мяне.

- А так i лепш, - сказаў я.

Яна прынесла мiску з вадой i ручнiк i прыклала мне кампрэс. Потым уважлiва паглядзела на мяне яшчэ раз.

- Падобна, што цябе ўдарылi. Шыя таксама падрапана. У цябе, вiдаць, былi прыгоды, мiлы.

- Самая вялiкая сённяшняя прыгода яшчэ чакае мяне, - сказаў я.

Яна здзiўлена зiрнула на мяне.

- Гледзячы на ноч, Робi! Што ты яшчэ прыдумаў?

- Я застаюся тут! - адказаў я, адкiнуў кампрэс i абняў яе. - Я ўвесь вечар буду з табой!

XX

Жнiвень выдаўся цёплы i ясны, у вераснi надвор'е было яшчэ амаль летняе. Але ў канцы верасня задажджыла. Хмары ў цёплыя днi вiселi нiзка над горадам, з дахаў цякло, пачалiся навальнiцы, i калi аднойчы ў нядзельку ранiцай прачнуўся i падышоў да акна, я ўбачыў на могiлках на дрэвах жоўтыя, як сера, плямы i першыя аголеныя сукi.

Я пастаяў крыху каля акна. На працягу некалькiх месяцаў пасля нашага прыезду з мора ў мяне было дзiўнае адчуванне: я ўвесь час, кожную гадзiну памятаў, што Пат трэба будзе паехаць, але я памятаў так, як памятаюць шмат што - што годы праходзяць, што ты старэеш, што ты не вечны. Але рэчаiснасць была мацнейшая, яна ўсе падобныя думкi выцясняла з галавы, i пакуль Пат была са мной, пакуль дрэвы яшчэ зелянелi густой лiстотай, такiя словы, як восень i ад'езд i развiтанне, уяўлялi сабой нiшто iншае, як цьмяныя ценi на гарызонце, якiя толькi абвастралi шчасце блiзкасцi, шчасце быць разам.

Я глянуў праз акно на мокрыя ад дажджу могiлкi i на надмагiльныя камянi, пакрытыя брудным рудым лiсцем. Нiбы шэрая жывёлiна, туман за ноч высмактаў зялёны сок з лiстоты дрэў, i лiсты, знясiленыя, звiсалi з галiн. Парывы ветру зрывалi ўсё новыя лiсты i гналi iх перад сабой... i раптам, нiбы востры рэжучы боль, мяне ўпершыню кальнула разуменне, што расстанне наблiжаецца, што яно стала рэчаiснасцю, такой самай рэчаiснасцю, як восень, што пракралася праз кроны дрэў i пакiнула там свае сляды.

Я прыслухаўся, што робiцца ў другiм пакоi. Пат яшчэ спала. Я падышоў да дзвярэй i пастаяў там хвiлiнку. Яна спала спакойна, не кашляла. На нейкi момант у мяне з'явiлася балючая надзея - я ўявiў сабе, што Жафэ патэлефануе сёння, заўтра цi праз некалькi дзён, каб сказаць мне, што ёй не трэба ехаць... але потым я прыпамiнаў ночы, калi я чуў лёгкi шум яе дыхання, гэты рэгулярны, прыглушаны хрып, якi з'яўляўся i знiкаў, нiбы шум ад работы далёкай тонкай пiлы, i надзея пагасала гэтаксама хутка, як i загаралася.

Я вярнуўся да акна i зноў утаропiўся ў дождж. Потым я прысеў да пiсьмовага стала i пачаў лiчыць грошы. Я палiчыў, наколькi iх магло б хапiць для Пат, але мне зрабiлася невыносна, i я зноў схаваў iх у кашалёк.

Я глянуў на гадзiннiк. Было каля сямi. Пакуль Пат прачнецца, у мяне ёсць яшчэ добрыя дзве гадзiны. Я хутка апрануўся, каб папрацаваць крыху на таксi куды лепш, чым заставацца ў пакоi са сваiмi думкамi.

Я пайшоў у майстэрню, вывеў машыну i паволi паехаў па вулiцах. Людзей было мала. У рабочых раёнах цягнулiся доўгiя рады даходных дамоў-казармаў. Непрыбраныя i закiнутыя, яны стаялi пад дажджом, нiбы старыя сумныя прастытуткi. Тынк на брудных фасадах абвалiўся, цьмяныя вокны бязрадасна мiргалi на ранiшняе святло, а сцены зеўралi мноствам глыбокiх жоўта-шэрых дзiрак, быццам цела, паточанае болькамi.

Я перасек старую частку горада i пад'ехаў да сабора. Я спынiўся перад брамкай i вылез. З-за цяжкiх дубовых дзвярэй глуха даляталi гукi аргана. Якраз надышоў час ранiшняй малiтвы, i па мелодыi я зразумеў, што iшло асвячэнне святых дарункаў, да канца iмшы заставалася не менш дваццацi хвiлiн. Потым выйдуць людзi.

Я пайшоў у царкоўны сад. Ён патанаў у шэрым святле. З кустоў руж сцякалi кроплi дажджу. Мой плашч быў даволi шырокi, i кветкi, што я пазразаў, добра месцiлiся пад iм. Хоць была нядзеля, прахожых не было, i я спакойна занёс ахапак руж у машыну. Потым вярнуўся, каб набраць яшчэ. Толькi я паспеў схаваць ружы пад плашч, як пачулiся нечыя крокi. Я прыцiснуў букет рукой i спынiўся перад барэльефам, быццам молячыся.