Уладзімір Караткевіч - Леаніды не вернуцца да Зямлі

– I яна. Яна на цябе якiмi вачыма глядзiць?

Андрэй збялеў.

– Не руш, – глуха сказаў ён, – не руш чалавека. Пра мяне можаш казаць, што хочаш. Іншых – не чапай. Колькі ж гэта вас развялося – майстроў чапаць чалавека за жывое?

– Бачыце вы, які рыцар.

Андрэй маўчаў, адвярнуўшыся ад яе і гледзячы ў акно, бо ў горле хадзіў нейкі камяк. Потым ён глынуў яго і сціснутым голасам сказаў:

– Я, здаецца, пачну цябе ненавідзець. Каб я так псаваў камусьці жыццё, я не спадзяваўся б ні на што, акрамя гэтага.

Адразу ўстрывожаная, яна пасунулася была да яго, але ён адступіў на крок.

– Не падыходзь. Не падыходзь некалькі дзён, пакуль я не звыкну да цябе – новай. Я думаў, тут толькі рэўнасць, толькі злосць да мяне. А тут з’явілася незычлівасць і да другіх людзей… Мне раптам стала брыдка з табою.

Ён рэзка павярнуўся і пайшоў ад яе прэч. Размовы, здаецца, ніхто не чуў. Бог ты мой, як брыдка. Не, з гэтым, мабыць, трэба канчаць.

Яніс усё яшчэ стаяў на ранейшым месцы і нервова паглядваў туды, адкуль павінен быў з’явіцца друг. Убачыў. Усміхнуўся.

– Яніс, – сказаў Грынкевіч, – за што?

– А за тое, – змрочна сказаў Яніс, – за тое, што істэрычка. Як што не па іх, дык адразу сімпатычны такі скандальчык… Кінь, Андрэйка, што зробіш, калі ў іх мухі ў носе.

Памаўчаў.

– Ах выдра. Я ж памятаю, як яна да цябе першыя два месяцы ставілася. Проста анёл з блакітнымі крыльцамі. Я яшчэ, грэшны чалавек, зайздросціў. Не, брат, горшыя за іх толькі дактары.

Грынкевіч закурыў, адчуў, як дымок пякуча пацягнуўся ў лёгкія, і раптам сказаў:

– Продкі ў такіх выпадках дапіваліся да божай плешы.

– Нельга дапівацца, – сур’ёзна сказаў Яніс, – Галіна Іванаўна толькі што аб’яву давала, што заўтра нас павязуць маляваных угоднікаў глядзець.

– Куды?

– Ну, быццам па розных там Уладзімірах ды Суздалях. У мэтах набліжэння да жыцця.

– Гэта добра, – сказаў Андрэй, – я ўсё адно заўтра ў гэты калідор не змог бы прыйсці. Агідна… Хто хаця павязе?

– Кажуць, быццам Горава.

– Што ж, і тое добра. Будзем аптымістамі.

Аўтобус імпэтна вырваўся з гарадскіх муроў, пакінуў за сабою прадмесці і рынуў у мора блакітнага святла. I яно, разам з зелянеючымі палямі, паглынула яго, зрабіла маленькай кропкай на бязмежным улонні зямлі.

Андрэю нішто не перашкаджала: ні анекдоты на задняй лаўцы, ні гульня вясёлай кампаніі ў карты, ні нават казлятон Баранаўскаса, які нейкім назнарок брыдкім, наўмысна «блатным» голасам спяваў пра «сталіцу калымскай старонкі». Спяваў па-беларуску.

Ён ведаў: усё гэтае блазноцтва было таму, што людзі ап’янелі ад вясновага паветра, ад палёў, ад бязмежных зялёных абшараў, што ляжалі вакол.

Непакоіў трошкі толькі суровы і адчужаны твар Марыі, што сядзела ў самым хвасце аўтобуса і, адвярнуўшыся, глядзела ў акно: вусны сціснутыя ў нітачку, вочы прыжмураныя і халодныя.

Яніс штурхнуў Андрэя ў бок.

– Кінь глядзець, кажу. Замнога гонару. Падумаеш мне яшчэ: каралева Пятра Вялікага.

Яніс быў такі легкаважна-вясёлы, што Андрэй таксама ўсміхнуўся яму ў адказ. Тым больш што жыць было сапраўды добра: такія стаялі вакол празрыстыя і халаднаватыя дні канца мая, з размытымі хмаркамі, з рэдкім сонейкам, што прыгравала там-сям скупую паўночную зямлю, яе бедныя кветкі і спакойныя рэкі.

Усё была лухта. Вялiкi горад застаўся далёка за спiнай. Там былi правiльныя ўстаноўкi, любоў да блiжняга з пажаданнем дабра яму, змястоўныя i ўдумлiвыя даследаваннi. Сябры, якія глядзяць у твае вочы, як на допыце ў дзяржаўнай установе. А тут была проста палявая купель, дзе халодныя ветры звiняць маладой травою.

Акуніся, акуніся ў мяне.

I ад жыцця амаль нічога не трэба было, хіба што толькі вылезці з аўтобуса і ісці пехатою, трымацца за руку друга пры пераходах цераз ручаіны ды піць прыгажосць весняй зямлі, разлітую вакол.

Аўтобус быў усё ж часткай гарадскіх вуліц. А хацелася, каб травы цалавалі ногі, каб вакол ляжала лясістая зямля, каб яна сінела медуніцай, звінела званочкамі белазорыка, цямнела дымчата-сінімі лясамі, крычала па начах таемным крыкам звяроў і адбівалася ў валавокіх, трывожных вачах мудрага леляка.

Горава сядзела насупраць, поруч з Галінай Іванаўнай, размаўляла аб нейкіх сваіх жаночых справах, і на яе таксама добра было глядзець.

Проста глядзець.

Адарвала вочы ад суседкі, сустрэла позірк Андрэя і ўсміхнулася яму:

– Добра, Андруша, праўда?

– Добра. Вясною нават шафёры п’янеюць ад водару кветак.