Сяргей Пясецкі - Каханак Вялікай Мядзведзіцы

— Ведаеце, хлопцы, учора чытаў адзін урывак пра арлеанскую дзеву… Гэта, хлопцы, баба! Гэта баба!

— Ну і што там, гэта… армянская дзеўка, — зацікавіўся Ванька Бальшавік, — здорава давала?

Прыходзячы на дапамогу сябру, якога такое пытанне проста выбіла з раўнавагі, да размовы далучыўся Пятрусь Філосаф.

— Зусім не давала! Бо, як бачым з самой назвы, была дзева. А называлася не армянская, а арлеанская, ад назвы горада Арлеан у Францыі.

Ванька Бальшавік з недаверам паківаў галавой і вымавіў:

— Ну, ну! Тут штосьці не так!.. Хто яе там правяраў?!. А калі была дзевай, дык чаму называлася цэлым горадам?

Тады Юлік пачынае апавядаць гісторыю жыцця Жанны д’Арк. Штораз з большым запалам. Размахвае рукамі. Збіваецца… Нарэшце дайшоў да таго моманту, як яе спалілі на вогнішчы. Тут п’яны перамытнік не вытрымаў і неспадзявана для ўсіх заплакаў… Ніхто гэтага не чакаў. З хвіліну ўсе моўчкі глядзелі на хлопца, які плакаў. Пасля я пачуў, як Ванька Бальшавік коратка, нібы пытаючыся, пырскнуў смехам. Гэтага хапіла нам усім, каб выбухнуць шалёным рогатам.

Юлік перастаў плакаць. Збялеў. Глядзеў на нас шырока расплюшчанымі, напоўненымі слязьмі вачыма. Затым, падняўшыся з месца, прамовіў:

— Ведаеце што?.. Ведаеце што?.. Я вам гэтага ніколі не казаў, але думаў… Так… А зараз скажу вам: вы хамы! хамы! хамы!.. Бо з гэтага смяяцца нельга… Так… вы хамы!.. Толькі Пятрусь…

— Такі самы дзівак, як і ты! — спакойным голасам адгукнуўся Шчур, перакідваючы ў другі кут рота папяросу.

— Мудра! — падтрымаў яго выснову Лорд.

Мне ж стала сорамна, бо і я смяяўся з Юліка. Пасля, каб не абразіць яго чым-небудзь, пачаў больш уважліва сачыць за сабой.

Вечарам прыходзіць Юзік і звяртаецца да мяне:

— Хадзі, Уладзік, дапамажы перавязы рабіць для пераношчыц. Зваліўся тавар з трох груп. Лёўка і Бамбіна не паспяваюць. Заробіш як за адзін пераход!

Хвіліну падумаўшы, я падняўся і разам з Юзікам выйшаў са стадолы. Кіруемся сцежкай у садзе. Удалечыні заўважаю вялікую хату. Вакол яе панавала цішыня і парадак.

Калі мы выходзілі са стадолы, Бальшавік крыкнуў:

— Ушанаванне Бамбіне!.. Поспеху!.. — ляснуў у далоні і шматзначна кашлянуў.

Бамбіна сустрэла нас у сенцах. Зараз жа вярнулася ў хату і занадта пахапліва пачала гаварыць мне:

— Столькі працы, а дапамагчы няма каму. Юзік параіў мне, каб узяць пана для галопу!..

Юзік пасміхаўся куточкамі вуснаў. Лаўлю тую ўсмешку, і мне чамусьці робіцца сорамна. Зразумеў, што ўсе хлусяць. А Бамбіна далей пляскала языком:

— Пан мне не адмовіць… Гэта лёгкая работа… Робім перавязы для пераношчыц… Столькі таго сабралася… Немагчыма ўжо тавар прымаць!..

— Чаму ж не. Я дапамагу. He ведаю толькі, ці патраплю працаваць?

— Пан убачыць — нічога цяжкага.

Са святліцы ўваходзім у малы бакавы пакойчык. Адзінае вакно занавешана вялікай жаночай хусткай. Над доўгім сталом гарыць падвешаная да бэлькі лямпа, і пры яе святле сядзіць, схіліўшыся над сталом, жыд Лёўка. Вакол яго стосамі ляжаць розныя рэчы: панчохі, шаўкі, рукавічкі, шалікі, грабеньчыкі, брытвы, машынкі для стрыжкі, паяскі, хром, шаўро, лак…

Пры нашым з’яўленні жыд выпростваецца і пацірае худыя далоні:

— Мне гэтага ўжо досыць! Хай яго халера возьме! Што я з гэтага маю? Няшчасны працэнт!

З пагардай сапнуўшы носам, зноў нахіліўся над сталом.

Юзік таксама ўзяўся за працу. Бамбіна пачала паказваць мне, як «напаўняць перавяз». Дакраналася далонямі да маіх рук. Упіралася ў маё плячо грудзямі. Адчуваў на твары дотык яе валасоў і няшмат разумеў з таго, што мне казала. Заўважыла гэта, усміхнулася і прамовіла:

— Спачатку няхай пан складае панчохі. Тузінамі. Стосам. Больш нічога. Пазней пан сам разбярэцца ў тым.

Неўзабаве Юзік пачаў збірацца ў дарогу. Лёва напісаў і даў яму распіску для купца. Юзік, развітаўшыся з Бамбінай і Лёўкам, звярнуўся да мяне:

— Хадзі на хвіліну!

Выйшаў з ім на падворак. Юзік пачаў мне паціху казаць:

— Гэта Бамбіна папрасіла мяне, каб я цябе пакінуў… Нібыта для дапамогі. Разумееш? Калі табе не дужа хочацца тут заставацца, хадзем з намі… Як хочаш… Але раю застацца… Ёсць для чаго… He пашкадуеш!..

— Як жа гэта?..

— А так… Ці ты не разумееш? Стары бык, дваццаць тры гады на гарбе, а ламаешся, як пятнаццатка!.. Толькі не апракудзься!

— Што? Што? — адказаў я, здзіўлены.

— Нічога, нічога, — адрэзаў Юзік і знік у цемры.

З адыходам Юзіка мне зрабілася сумна. Зірнуў на паўночную частку неба. У разрывах хмар дзе-нідзе выглядалі цікаўныя зоркі. Вялікае Мядзведзіцы я не бачыў. Знерухомеўшы, доўга стаяў, слухаючы далёкі брэх сабакі, і пазіраў на мігатлівае ўдалечыні святло ў вокнах хацін. У бліжэйшай вёсцы я пачуў залівісты сабачы брэх.