Сяргей Пясецкі - Каханак Вялікай Мядзведзіцы

Сашку было трыццаць пяць гадоў. Высокі і худы, ён хадзіў нахіліўшыся ўперад. Меў шэрыя, заўсёды прыжмураныя вочы, а ў іх праглядалі такія глыбіні, што лепей туды было не зазіраць. Звычайна ён часта смяяўся і жартаваў, аднак рабіў гэта толькі адной мімікай твару… Вочы заставаліся заўсёды халоднымі. Усмешка выглядала як грымаса.

He раз Сашка зарабляў вялікія грошы. Аднак з такой бесклапотнасцю раскідваў іх, што праз некаторы час зноў нічога не меў. Ніхто з такім азартам не гуляў у карты, як ён! Ніхто не даваў жанчынам столькі грошай! Ніхто столькі не прапіваў.

Калі я застаўся адзін на адзін з Сашкам, ён, гледзячы на апухлую нагу, доўга маўчаў і чамусьці ўсміхаўся, а пасля вымавіў:

— Наша фартуна ходзіць па коле, то лясне ў морду, то ў вочы плюне!

— Гэта так, — пацвердзіў ягоныя словы.

— Гэта Юзіку пагналі ката ў Альшанцы? — запытаўся ён праз хвіліну.

— Яму.

— Колькі вас было? Дзесяць?

— Адзінаццаць.

Паківаў галавой.

— Ну і ну!.. Ці ўсе вернуцца?.. Масалкі густа секлі!..

— Хтосьці таксама валіў у іх.

Ён падняў на мяне вочы.

— Кажаш, нехта сёк па іх з капыта?

— Так.

— Гэта і добра… Бо занадта смеласці набраліся!.. Забыліся, што ёсць граніца і што мы фартуем… Палявалі б як на зайцоў…

Я не зусім яго зразумеў.

Неўзабаве вярнулася Фэля, а следам у хату, спяшаючыся, увайшоў моцны мужчына гадоў трыццаці. Яго магутнасць скрадваў чорны гарнітур, але і пад адзеннем адчуваліся сталёвыя скруткі цягліц.

Гэта быў слынны перамытнік Жывіца, які за граніцу насіў па тры ношкі за раз. Мамант таксама быў вельмі моцны, аднак нязграбны, а Жывіца, пры магутным збудаванні, быў надзвычай спрытным. Пра яго мне апавядалі такую гісторыю. Аднаго разу Жывіца заклаўся па п’янцы з Юрліным — досыць заможным машыністам перамытнікаў, — што перанясе яго каня з Віленскай вуліцы на Менскую да хаты сваёй маткі, дзе ён жыў. Калі б занёс гэтага каня, дык той стаў бы яго ўласнасцю, калі б не — прайграў бы Юрліну пяцьдзесят рублёў золатам. Каню звязалі пярэднія і заднія ногі. Жывіца падлез пад ніз і падняў яго. Крыху пахілены, прытрымліваючы вяроўкі, якімі быў звязаны конь, ён павольна крочыў па вуліцы. Прайшоў большую частку дарогі, аднак на Рынку конь неспадзявана тузануўся — і абое паваліліся на зямлю. Жывіца прайграў заклад, хоць мог і выйграць. Ламанне падкоў і срэбраных рублёў было для яго забаўкай.

Вось гэтага чалавека я бачыў перад сабой. Ён меў лагодны твар, з якога весела і добразычліва паглядалі добрыя, дзіцячыя вочы. Шырокія, густыя бровы былі высока ўзнятыя ўгару. У яго была вельмі прыемная ўсмешка. Калі гэта ўсмешка з’яўлялася на твары, дык цяжка было не адказаць на яе. Я заўважыў, што яму вельмі цяжка давалася выказваць свае думкі, чым нагадваў Маманта, які ўвогуле не размаўляў, а жэстыкуляваў.

Жывіца наблізіўся да канапы, на якой ляжаў Сашка, і, відавочна занепакоены, запытаўся ў яго амаль шэптам:

— Ну і што?.. Што з табой?.. Га?..

— Нічога… Падвіхнуў сабе нагу… Быў шухер… Даваў квінта… У Альшанцы масалкі падвярнуліся. Нарабілі гаю як халеры! Уцякаючы, зачапіўся за пень… Гэты прывалок мяне дахаты… He ведаю, як бы сам далез сюды.

Сашка рухам галавы паказаў у мой бок. Жывіца весела зірнуў на мяне і, бліснуўшы вачыма, паціснуў у локці маю руку так, што тая забалела, а пасля кіўнуў:

— Гэта муравана!.. Так!.. Гэта я разумею!..

Пазней Сашка сказаў Жывіцу:

— Схадзі забяры ношкі… Дзве ношкі, яго і маю… Пойдзеш да Капітанскай Магілы, там яны ляжаць на кургане, на зямлі… Прывалачэш сюды!

— Добра… Зараз…

Жывіца сарваўся з месца і пакрочыў да дзвярэй.

— Вазьмі комін, — вымавіў Сашка. — Магчыма, хто трапіцца.

Жывіца з хвіліну стаяў каля парога, разважаючы, а пасля, махнуўшы даланёй, паказаў на ўсю шырыню ўсмешкі свае зубы і адказаў:

— Не трапіцца…

Праз гадзіну Жывіца вярнуўся. Прынёс абедзве ношкі. Рухаўся з імі без напругі. Яго твар быў заліты потам, бо вельмі спяшаўся. Пакінуў іх каля парога і асцярожна прысеў на канапу каля Сашкі. Фэлі ў пакоі не было. Калі прыйшоў Жывіца, Сашка загадаў ёй класціся спаць. Нейкі час Жывіца ўзіраўся мне ў твар, а потым запытаўся:

— Ты чый?

— Юзіка Трафіды, са Слабодкі, сябра, — адказаў за мяне Сашка. — Здаецца, таксама залаты хлопец.

— Ну і клёва! — вымавіў Жывіца, стукнуўшы мяне даланёй па калену.

— Зрабі што-небудзь пашамаць! — сказаў Сашка Жывіцу. — Гарэлка, хлеб і каўбаса ў шафе, агуркі ў місцы на палічцы… З нагой раніцай разбяромся. Фэлька пакліча фельчара… Пацярплю… Мне ўжо не так баліць…