Ferdynand Ossendowski - Biały Kapitan

Zniknęły w mgle dalekiej białe żagle migowej łodzi luz me słychać grania rogów i skrzypu długich, giętkich – wioseł. Opustoszał zamek, zawarły się podwoje i umilkł mieczów szczęk… Na krużgankach -pustka, i na szczycie baszty – cisza…

aiguński traktat-traktat graniczny zawarty między Rosją a Chinami w 1858 roku w chińskim mieście Aigun (obecnie Hejho)

Aleksandrowsk – port na północ od Murmańska (obecnie Polamyj) Allahabad – miasto w północnych Indiach

arkolski most – pod Arcole we Włoszech Napoleon Bonaparte osobiście poprowadził natarcie w zwycięskiej bitwie z Austriakami w 1796 roku Berberowie – grupa ludów w Afryce Północnej bledy – wioski berberyjskie

Buriaci – lud mieszkający na południe od jeziora Bajkał i w północnej Mongolii

Cieśnina Jugorska – oddziela Półwysep Jugorski od wyspy Wajgacz

Cieśnina Karska – pomiędzy Morzem Karskim a Morzem Barentsa

„czerwona wdowa" – gilotyna

czum – namiot ze skór renów

Frisco – żargonowa nazwa San Francisco (USA)

galety – suchary

Jakuci – lud mieszkający w północno-wschodniej Syberii

Karelia – kraina w północno-zachodniej Rosji i południowo-wschodniej Finlandii; Karelowie są pokrewni Finom

Kinley góry – Góry Alaski, najwyższy szczyt Mount McKinley

Kirgizi – mieszkańcy Azji Środkowej

Laplandka – Laponka

Lofoty – grupa wysp na Morzu Norweskim

menty – przezwisko policji więziennej

Murman – Murmań, obecnie obwód murmański obejmujący Półwysep Kolski w Rosji narty samojedzkie – sanki niemieckie morze – Morze Północne Nordkapp – Przylądek Północny

Numidzi – mieszkańcy starożytnej Numidii w Afryce Północnej

Ocean Lodowaty, Ocean Północny – dawna nazwa obejmująca Morze Arktyczne oraz morza u północnych wybrzeży Europy, Azji i Ameryki Północnej

Ostiacy – Chamowie, lud zamieszkujący południową część Niziny Zachodniosyberyjskiej pany – u Samojedów długa futrzana koszula kobieca pióro – nóż w żargonie więziennym

runy – typ pisma germańskiego; najstarsze napisy z III i IV wieku występują na terenie Skandynawii; litery, znaki o charakterze tajemniczym, magicznym

sagi – staroskandynawskie opowieści, powstałe we wczesnym średniowieczu; początkowo przekazywane ustnie, spisane w XII-XIII wieku

Sameednam – nazwa tubylcza jednego z ludów syberyjskich (oraz zamieszkałej przez nich krainy), zmieniona przez Rosjan na Samojedów

Samojedzi – dawna nazwa Nieńców, ludów zamieszkujących pobrzeża Morza Barentsa i Morza Karskiego

santal – Santalwn, sandałowiec, drzewo dostarczające cennego wonnego drewna, a także pachnącego olejku

skaldowie – poeci-wojownicy staroskandynawscy, pieśniarze na dworach królewskich i możnowładczych w IX-XIII wieku

soroka – partia towaru składająca się z 40 sztuk sprut – ośmiornica

Tawga – Tawgińcy, Nganasanie, kiedyś północnoazjatyccy koczownicy, obecnie zamieszkują półwysep Tajmyr na Syberii transza – rów

Tunguzi – Ewenkowie, kiedyś północnoazjatyccy koczownicy, obecnie zamieszkują Syberię od środkowego Jeniseju po Morze Ochockie Victoriahavn – obecnie Narvik w Norwegii

Wybrzeże Lejtnanta Łaptiewa – Wybrzeże Charitona Łaptiewa, południowo-zachodnie wybrzeże półwyspu Tajmyr

akord – konrakt, umowa najmu z marynarzami; zaakordować (się) – zaciągnąć (się) do służby okrętowej

awizo – mały, szybki statek pomocniczy

baka – latarnia morska lub inny stały punkt orientacyjny; pływający znak nawigacyjny bakan – zakotwiczony pływający znak nawigacyjny (boja, beczka) wskazujący szlak wodny, niekiedy świecący

bakbort – lewy bok, lewa burta statku; także kierunek na lewo (bakier) balkon – ganek dokoła rufy

barduny – liny mocujące maszt od jego szczytu do tyłu statku; łańcuchy mocujące komin barkasa, barkas – większa łódź, służąca do transportu towarów i komunikacji między statkiem a lądem; niewielki statek służący do różnych prac portowych

basztaki – liny albo łańcuchy mocujące przedni maszt, czyli bukszpryt, także komin itp. bat – łódź wiosłowa lub żaglowa; także mały statek bełk – topiel wodna, głębina morska; miejsce głębinne

bezan – tzw. przybranka, odnosząca nazwy osprzętu żeglarskiego po niej występujące do tylnego masztu (np. bezanwanta, bezanmars); także: skrótowa nazwa tylnego masztu -bezanmasztu oraz żagla na tylnym maszcie – bezanżagla

biesiadnia, kajut-kompania – duża kajuta, służąca jako jadalnia, miejsca zebrań załogi

bocianie gniazdo – zob. mars

brasy, gary – liny u końców rej do ich obracania; brasować, garować – obracać reje w płaszczyźnie poziomej

bratszpil – winda o poziomej osi na przedzie statku, służąca do wyciągania kotwicy; por. kabestan, szpil

brekwater, molo – falochron, tama przy wejściu do portu, chroniąca go od uderzeń fal bryza – lekki, stały wiatr, wiejący prostopadle do linii brzegowej; także każdy wiatr o

stałym i umiarkowanym natężeniu

bukszpryt – ukośny maszt, osadzony na dziobie statku, wystający poza burtę

chodnik, trep – przenośny pomost służący do komunikacji między pokładem statku a

lądem oraz między pokładami statków ciura – marynarz niewykwalifikowany

cwintnal – pionowy słupek w pokładzie statku, służący do wiązania lin

cynklować – płynąć w określonym kierunku, trzymać kurs, sterować

czeladnia – wspólna kajuta majtków

czwórka – łódź poruszana przez czterech wioślarzy

debarkader – przystań towarowa lub pasażerska

dek – pokład

dma – silny wiatr

dryf- znoszenie statku przez wiatr, prąd lub fale, powodujące np. zbaczanie z kursu; także ruchy statku stojącego na kotwicy; stać pod dryfem – stać na kotwicy; także dzięki odpowiedniemu ustawieniu żagli nieznacznie tylko przemieszczać się mimo silnego wiatru dunuga, ruchawica, ruchawa – silna fala przed sztormem i po nim fairep – żob. trap

fana – chorągiew masztowa, zazwyczaj w różnych barwach (np. sygnałowa)

farwater – zdatny do żeglugi szlak wodny, wytyczony wśród mielizn i innych przeszkód

feluka – mały, smukły statek arabski ze skośnymi żaglami

tender (inaczej: oganiacz) – kloc z drzewa, sznurów lub korka, spuszczany na lince po burcie, służący do ochrony statku przed uderzeniami

flandrować (o żaglu) – trzepotać się, uderzać o części omasztowania

fok – tzw. przybranka, odnosząca nazwy osprzętu żeglarskiego po niej występujące do przedniego masztu; także: skrótowa nazwa przedniego masztu – fokmasztu oraz głównego żagla na przednim maszcie – fokżagla

forkasztel – nadbudówka w dziobowej części statku z pomieszczeniem dla załogi; por. jut

fregata – duży żaglowiec o trzech masztach

gafla – ukośna belka ruchomo zamocowana do masztu, na której zawiesza się żagiel skośny; por. reja

gary, garować – zob. brasy, brasować gęsi – spienione grzbiety fal

giereb! – komenda do odepchnięcia w bok łodzi poprzez przyciąganie do siebie

zanurzonych pionowo i opartych o burtę wioseł

głada – spokojna, gładka powierzchnia morza podczas dobrej pogody, łagodna fala

gorcyl – lina do podciągania dolnej krawędzi żagla do rei przy jego zwijaniu

grot – tzw. przybranka, odnosząca nazwy osprzętu żeglarskiego po niej występujące do

głównego masztu; także: skrótowa nazwa głównego, najwyższego, w trójmasztowcach