Николай Водоносов - Скарб Загорскай камяніцы

Пагаворвалі, што сястра, каб не весці ў калгас, нечым атруціла яго, але доказаў ніякіх не было. Ды і Ваўчкам на хутары конь быў вунь як патрэбны — шкадавалі яго, аж плакалі. Асабліва — жанчыны…

«Гаруюць людцы, як і мы», — успомніў Мікола матчыны словы пра зарачанскіх «паноў» і яшчэ больш зашкадаваў Анюту, якую прымушае так цяжка працаваць айчым. І тут жа падумаў, што вось у яго ні бацькі, ні айчыма няма, адна маці, і гэта добра: ніхто імі не камандуе, а з маці добра, яна шкадуе, любіць яго…

«Калі б Міхала не забілі на граніцы…» — заўсёды, калі было цяжка, казала маці. Так, Міколаў бацька загінуў на польскай граніцы ў дваццаць чацвёртым годзе, дзе служыў на заставе пагранічнікам. Загінуў у няроўным баі з бандай парушальнікаў, і таму маці выдзелілі на Міколку пенсію, раз у год выдавалі ў сабесе то штаны, то чаравікі, то які картовы гарнітурчык…

Ахоплены ўспамінамі, Мікола падышоў да рэчкі і доўга ўглядаўся на суседні хутар — ці скора ўжо там Анюта скончыць сваю працу і прыбяжыць сюды мыцца ці паласкаць бялізну? Звычайна яна пасля якой бруднай працы адразу бегла да рэчкі, скідала сукенку і ў споднім, падкасаўшы, лезла на мелкаводдзе, мылася, пляскалася як гусыня і вылазіла ўся змоклая хоць выкручвай. А цяпер вось чамусьці знікла з вачэй і не паказваецца…

І чаго гэта ты гадзінамі глядзіш туды? — раптам проста над галавою загрымеў Алесеў голас. Адкуль ён тут узяўся? Мікола азірнуўся і нікога не ўбачыў.

— Эй, дзе ты тут?

— Глядзі вышэй! — Алесь сядзеў на густой, разгалай вярбе, пад якой стаяў Мікола, і ўсміхаўся на ўвесь рот. — У мяне лепшы назіральны пункт! Дапраўдачкі…

Міколу аж няёмка зрабілася: думаў, што за ім ніхто не сочыць, а тут вось як яно атрымалася — Алесь цяпер усё ведае, яго запаветную тайну.

— І даўно ты тут сядзіш?

— Даўно, раней за цябе… І ведаеш, што я нечакана падгледзеў?

— Што?

— Скажу — не паверыш, — саскочыў на зямлю Алесь, насупіўся, уздыхнуў.

— Табе паверу.

— Ваўчок Анюту пугай біў.

— Не можа быць! — вырвалася ў Міколы.

— Ну от і не паверыў…

— А за што?

— Спярша сварыўся на яе, нешта крычаў і ў наш бок пугаўем паказваў. А потым — ударыў колькі разоў! — Алесь памахаў кулаком, аж зачырванеўся.

— Гад! — абурыўся Мікола. — Няўжо за тое, што яна сябруе з намі?

— Пэўна ж… Шкада мне яе. Ты ведаеш, якія ў яе вочы? Бачыў?

— Якія! — нібыта не зразумеў Мікола. Яму нецярпелася пачуць ад таварыша тыя словы, якія цяпер не сыходзілі з галавы: «Харошыя, прыгожыя». — Кажы, Алесь.

Алесь паціснуў плячамі, пэўна, не знаходзячы слоў, каб апісаць Анюціны вочы. Сказаў з уздыхам:

— Нейкія сумныя яны.

— Гэта праўда, што сумныя. Відаць, не соладка ёй жывецца там.

— Каб цябе так лупцавалі!

— Я б даў здачы…

Да вечара яны больш не сустракаліся, бо ў кожнага была свая работа.

— Мама, — сказаў Мікола, прынёсшы ад крыніцы вады — яна была непадалёк, адразу за высокім парканам, у лазе, — пашый мне новыя штаны з чаго-небудзь, а то гэтыя — во! — і ён паказаў, якія яны кароткія.

— А з чаго ж? — Яна сцірала ў балеі сподняе, і яе чырвоныя, у рудай пене рукі здаліся Міколу надзвычай вялікія, па-мужчынску грубыя. І не дзіва — колькі яны папрацавалі і колькі ім яшчэ перарабіць усяго! — З чаго, сынку?

Яе густыя каштанавыя валасы выбіліся з-пад хусткі, яна паправіла іх, пакінуўшы на скроні шматок пены. Мікола хацеў выцерці тую пену, а яна не выціраецца. Зразумеў — то ж сівізна, заўчасная сівізна…

— І праўда… Гавару абы-што, — пагадзіўся ён.

— От хіба на тым тыдні схаджу ў сабес. Можа, што дадуць, даўно ж не хадзіла…

Мікола зноў пайшоў да крыніцы, бо вады трэба было многа. Прысеў там на шырокую калодку, куды ставілі вядро, загледзеўся на крыніцу, задумаўся. Спярша думка скіравала да старэнькай шафы, дзе вісеў школьны гарнітур — от бы яго адзець ды схадзіць за рэчку! Але — не! Школа больш важная цяпер для яго: ён то ведаў цану таго, што кожны год набываў там! Без гарнітура ў школу не пойдзеш… Потым падумалася пра крынічку. Ён ніяк не мог уцяміць, адкуль яна тут узялася, такая глыбокая, чыстая — на дне віруюць-кіпяць у даволі шырокай бочцы фантанчыкі з варухлівым пяском, а зверху тоненькім, ледзь прыкметным між густой зялёнай травы раўчуком — крынічка збягае ў алешнік, да Казы. Вада халодная, проста ледзяная. Дзіва што і ў рэчцы, куды цячэ, відаць, нямала такіх крынічак, нават у самую спёку доўга не пакупаешся, бо вада як апякае цела.