Баянғали Әлімжанов - Қорасан қарақшының қолмергені

Ол да бір
Асау екен ала қашқан,
Қиқуы
Жерді тербеп, жарады аспан,
Уыстап,
Шашып-шашып тастай салды,
Жап-жасыл
Қағаздарды санамастан.

Ақшаның
Көрінгесін кесектері,
Даяшы
Лып-лып етіп есептеді,
Еліріп,
Есерленген алтауының,
Болыпты
Бес миллион есептері.

Бір кеште
Ішіп-жеуге кеткен шығын,
Құнындай
Кешегі өлген бес кеншінің!
Еденге
Ердің құнын төге салды,
Осы ма
Асып-тасып жеткен шыңың!

Жастықтың
Күш-қуатын кенге төгіп,
Тірідей
Денсаулығын жерге көміп,
Оқыстан
Өле қалса апат болып,
Өтірік аяғансып,
Теңге бөліп,
Өздері
Кердеңдеп жүр кең әлемде,
Жақсы боп, көзге түсіп,
Жемге бөгіп,
Дарақы даңғазаға
Не дер еді,
Тіріліп келсе мұнда,
Көрдегі өлік!?

Әнеки
Өмір қайда, олжа қайда,
Жыныңды
Қай-қайдағы қозғамай ма?
Мыналар
Шайқап жүрсе дүниені,
Мен неге
Жан қинаймын тар забойда?!

Құдай-ау,
Неткен байлық, неткен ақша,
Секілді
Өз қолымен еккен бақша,
Көрер ем
Оңды-солды шашқандарын
Біз құсап
Төккен қара термен тапса!

Қозғалды
Ескі кегім, қаным қайнап,
Олар мәз,
Қызып алған, гүл-гүл жайнап,
Үшеуін
Иегінен үш-ақ қақсам,
Домалап,
Дымы шықпай қалар жайрап,
Ақылым
Ар жағымнан тежеу салды,
Іс қылсаң
Тастай қыл деп, бәрін ойлап.

Басталды
Дарақы би, қойындаспақ,
Даниял: «Көрсек дейді
Ойын бастап,
Ұнап тұр
Маған мына сенің қызың,
Үстіне
Бес мың ап, бер,
Айырбастап!»

«Көрсетпе, – дедім – мұндай
Малдығыңды,
Құп алар
Құл емеспін жарлығыңды,
Есі жоқ
Ешкі құрлы секеңдеген,
Алмаймын
Айырбасқа қалдығыңды,
Он мыңға алсаң берем,
Басы бүтін,
Өзің біл,
Сарқып бітсең сандығыңды!»

Мақұл деп
Қисалаңдап, қол алысты,
Қашанда
Шешеді деп доллар істі,
Мысықтай монтанысып
Мен де күлдім,
Жасырып
Ішімдегі жолбарысты.

Оп-оңай
Оған он мың қолақпандай,
Он теңге
Ойда-жоқта жоғалтқандай,
Осыны
Бір сор түртіп кезіктірді-ау,
Қайтемін,
Ебін тауып тонап қалмай!

Айтпайды
Ішкі сырын ақылды ашып,
Данчо деп,
Алдым оны жақындатып,
«Билей бер,
Мен ол қызды мәймөңкелеп,
Келейін
Айтқаныңды мақұлдатып.»

Қуанды,
Қалбалақтап жаны қалмай,
Көрініп
Бөтен қыздың дәмі балдай…
Сыр бермей қонақтарға,
Шығарып сап,
Оралдым
Қараңғыда қабыландай.

Есерге
Елеусіздеу ымдап едім,
Алқынып,
Жетіп келіп «шын ба?» деді,
Ал, қане,
Он мың доллар әкел бері,
Күтіп тұр,
Көніп сұлу, мұнда дедім.

Көлпілдеп,
Көлігіне әрең барып,
Шығарды
Ақша тола сөмкені алып,
Бауырдан
Періп-періп жібергенде,
Бүк түсіп,
Жатып қалды естен танып,
Жөнелдім
Сол бетіммен Ресейге асып,
Қисайып
Енді жолым кеткені анық!

Арманы
Болып едім тәмам қыздың,
Ел үшін
Келіп еді қамал бұзғым,
Тар жолды
Талайыма жазған екен,
Амал не,
Тайды үстінде табан мұздың,
Тонауға
Кірістім мен жемқорларды,
Жалмауыз,
Ынсабы жоқ, арам құзғын!

Ар жағын
Айтқызбай-ақ түсін, бала,
Дегендей,
Ишара ғып үнсіз ғана,
Қорасан
Қорапшаға қолын салып,
Сорды кеп
Махоркасын құшырлана,

«Өз еркің
Болмаса да басы бүтін,
Өзіңді
Өзің қорға, жақсы күтін,
Мынаны көрсең ептеп,
Күш береді,
Басады
Ащы мұңды ащы түтін!»

Ұсынды
Балтабайға темекісін:
«Көр, – деді, —
Көңіл аулар кермек күшін,
Деміңді
Ішке тарт та, ұста біраз
Шыдап бақ,
Сіңіріп ал керектісін!»

Көрмеген
Өмірінде шылым тартып,
Аузына
Салды бойын жылу шарпып,
Өзегін
Ащы түтін тіліп өтті,
Қақалып, шашалды кеп
Жерді тарпып,
Артынша
Буындары балбырады,
Бір рахат
Күйге кірді, бойы балқып.

Сизода
Неше түрлі отыр кісі,
Бар оның көнтерлісі,
Қотырлысы,
Бух деген лақап атты
Бір алпауыт,
Ықпалды,
Болмаса да нөпір күші.

Өзі де
Бух дес Бух,
Бұландай – ды,
Жалғанда адам жоқтай
Бұдан майлы,
Жүргенде
Шайқатылып арлы-берлі,
Қауын бас,
Жуан мойны бұлғаңдайды,
Жалмаңдап,
Жер-жаһанды жайпап сөйлеп,
Жайылып
Жайын аузы ырбаңдайды,
Бухыңа
Қаңбақ құрлы көрінбейді,
Өзегін өзге жұрттың
Буған қайғы!

Оншалық
Айтпайды ашып шыққан ұлтын,
Сипалап,
Баптайды кеп мықтап ұртын,
Дейді жұрт:
«Әкесі анау, шешесі анау,»
Қазақша судай бірақ,
Қутың-бұлтың!
Өзгеге
Өмірінде сыр ашпайды,
Өзінен
Өзі күлер жыртың-жыртың!