Malczewski Antoni - Maria. Powieść ukraińska

święconym utopił żelazem – zam. święcone utopił żelazo (licencja dla rymu do: razem.); święcone żelazo : por. w. 336 „I mignie mu pod oczy święconym obrazkiem”. [przypis redakcyjny]

tułup – długi kożuch z rękawami. Tu przen. zam.: tułów. [przypis redakcyjny]

Krótko już trwała walka – „ Short was the conflict ” w Larze II, 4. [przypis redakcyjny]

Więcej legło, płochliwych straż tylna dopada – w A.[autografie] płochliwych zam. przekreślonego: a resztę. [przypis redakcyjny]

Opodal od nich w kurzu – Ten obraz pobojowiska przypomina analogiczny obraz w Larze II, 16. [przypis redakcyjny]

wpośrzód trupów, co już robak wierci – domyślne: co je już robak wierci. [przypis redakcyjny]

Chodź, nie drzyj – przypomina frazeologicznie apostrofę z Korsarza (I, 10) „ Stranger! if thou canst and tremblest not – behold… ” (Por.: w. 1109). [przypis redakcyjny]

to zlękniesz się siebie – [domyślnie:] spostrzegłszy, że jesteś moralnym monstrum . [przypis redakcyjny]

do stalowych piersi, twój kaftan wełniany – „kaftan wełniany” przeciwstawiony „stalowym piersiom” świadczy, że cała ta apostrofa zwraca się do stanu mieszczańskiego, którego „byt zawisł od współbraci (szlachty) męstwa”. [przypis redakcyjny]

Bo w życiu choć ta jedność (…) znużeniem – por. „ Where weakness, strength, vice, virtue, sunk supine, alike in naked helplessness recline ” ( Lara [Byrona] I, 29). [przypis redakcyjny]

Chłodząc odkrytą głowę – w A.[autografie] zam. przekreślonego: Kąpiąc w rosie swą głowę. [przypis redakcyjny]

ponuremu zięciu – zam.: zięciowi, analogicznie do: ojcu ( lic. poet. ). [przypis redakcyjny]

Zadość sławie, i sercu sfolgować się godzi – Sławie już się stało zadość, więc teraz już i sercu można pofolgować. [przypis redakcyjny]

przyjmieć – przyjmie cię. [przypis edytorski]

I wierna wam drużyna – W A. [autografie] drużyna zam. przekreślonego czeladka. [przypis redakcyjny]

objażdżka – patrol, objazd nocnych wart ( Słownik Lindego). [przypis redakcyjny]

Brzęknę wam na dobry dzień witanym kopytem – brzękiem podków, witanym przez was na „dzień dobry”. W A.[autografie] witanym napisane po przekreśleniu: nietrwożnym. [przypis redakcyjny]

jezdcem – dziś: jeźdźcem. [przypis edytorski]

wyścigać nieścignioną chęcią – dziś: niedoścignioną; ale w dawniejszej polszczyźnie często nieścigniony (zob. Linde). [przypis redakcyjny]

przerywanie – [tu:] przysłówek. [przypis redakcyjny]

I dusza rozjaśniona – staje się rozjaśniona. [przypis redakcyjny]

I tak to leciał Wacław – błogi, gdyby nagle (…) mogile – Myśl z powodu opuszczenia jakiegoś ważnego ogniwa bardzo niejasna. W zamiarze poety była prawdopodobnie ta, że Wacław byłby błogi (w znacz. szczęśliwy: „O! jakieżby to szczęście było”), gdyby nagle w tej chwili piorun itd. Jest to nawiasowa refleksja, po czym poeta nawiązuje przerwany nią wątek, powtarzając: I tak to mijał stepy. [przypis redakcyjny]

droszcz – dreszcz, jest [to słowo; Red. WL] i u Lindego. [przypis redakcyjny]

Niepomny, jak to gorzko czas zgryzotą liczyć – tj. Niepomny, że Maria czas jego nieobecności „liczyła zgryzotą”. [przypis redakcyjny]

szczęściu, co mógł odziedziczyć – tj. szczęściu, które mógł wziąć w dziedzictwo (w znaczeniu: w posiadanie). [przypis redakcyjny]

nim otarł oczy i serca mógł dowieść – „otarł” zam. „przetarł” (ze snu, ów wieśniak), serca mógł dowieść , zapewne: poczuć (uświadomić sobie) bicie własnego serca (w znacz. oprzytomnieć). [przypis redakcyjny]

świetnym wejrzeniem – W A.[autografie] świetnym zam. przekreślonego słodkim. [przypis redakcyjny]

Zastukał (…) ni chodu śpiesznych kroków – Cała ta scena przypomina analogiczny powrót Konrada w Korsarzu (III, 19) tam też: „ He knock’d, and loudly footstep nor reply ”. [przypis redakcyjny]