Альберт Гаделшин - Кырлай кызы Айсылу

Ибне Фазлан. Бисмилләһир-рахмәнир-рахим, әссәламегаләйкем, Болгар-йортның атасы, әлтабар Алмыш галиҗәнаплары, Болгар-йортның әнкәсе, Акбикә ханым, барча Болгар халкы! Без Аллаһы Тәгаләнең рәхмәтләре белән мөселманнарга иңдергән Коръән-Кәрим белекне сезгә алып килдек. Шушы изге белекне саф күңелегездән кабул итсәгез, без, Аллаһы Тәгалә каршында изге бурычыбызны үтәдек дип, кыямәт көндә җавап тотарга әзер.

Әгуузу билләһи минә-ш-шәйтаани-р-раҗим. Бисмилләһир-рахмәәни-р-рахим.

Әл-хәмдү лилләһи раббил гааләмиин. Әр-рахмәәни-р-рахим. Мәәлики йәүми-д-дииин…

Фазланның тавышын акрынлап музыка басып уза. Хат укылып беткәч, Сусан әр-Рәссиг, тантаналы итеп, Коръән-Кәримне әлтабарга тапшыра. Әлтабар Коръәнне тантаналы итеп, баш өстенә күтәреп, маңгае белән кагыла…

Алмыш. Бөек хәлифәт илчесе Сусан әр-Рәссиг, сәркатиб Әхмәд ибне Фазлан, Болгар халкына ерак илдән, изге җирләрдән алып килгән бүләгегез бик зур, без бу бүләкне көтеп алдык, киләчәктә Болгар халкы күп гасырлар буена Изге китап итеп саклар. Хәлифәт сәяхәтчесе Габдулла дигән бүз бала – Болгар халкының кияве, Болгар ханбичәсе Сылукай гарәп халкының килене булды.

Кунаклар алдына Габдулла белән кулына күкрәк баласы күтәргән Сылукай чыгалар. Гарәпләр яшьләрнең иңнәренә затлы тукымадан тегелгән чапаннарны салалар. Тантаналы музыка яңгырый, яшьләр, рәхмәт әйтеп, хан белән ханбикә артына басалар.

Укымышлы Габдулла бер ел эчендә халкымызны ислам дине белән таныштырды, Аллаһы Тәгаләнең илчесе Мөхәммәд хәзрәт турында күп кенә мәгълүматлар сөйләде.

Хөрмәтле Сусан әр-Рәссиг, ибне Фазлан, Болгар халкы, бердәнбер Аллаһы Тәгаләнең Коръән-Кәримен кабул кылып, рәсүлулла Мөхәммәд пәйгамбәрнең васыятьләрен саф күңелдән кабул итә.

Тантаналы музыка яңгырый, гарәп кунаклары, намазлык җәеп, намаз укырга әзерләнәләр. Аларга ияреп, Тукбай морза, Габдулла, морза хезмәтчеләре дә намазга басалар. Шәһри Болгарда ил күләмли беренче намаз укыла. Намаз укучыларның тавышы еракларга тарала, милли музыка шул тавышларга кушыла.

Эльвира – Наполеон, авыл Советы рәисе.

Мөршидә – клуб мөдире.

Әкълимә әби – авыл карчыгы.

Мөкатдәс – авыл механигы.

Идрис, Ибрис} авыл эшсезләре, хәмер корбаннары.

Фердинанд – «яңа татар», коттедж хуҗасы.

Авыл күренеше. Лейтмотив «авыл көе» яңгырый. Еракта әтәч кычкырганы, этләр өргәне ишетелә. Авыл уртасында буа, ул зур күл булып җәелгән. Төрле муллыкта, бигрәк тә шәһәр байларының ике катлы йортлары күзгә ташлана. Клуб ишегалды. Тәртипсез тезелгән урындык, эскәмияләр әле генә узган җыелышны хәтерләтә. Урындыкта клуб мөдире Мөршидә җырлап (шыңшып) утыра. Кулында гипс, егылып кулын имгәткән.

Мөршидә (җырлый).

(Урыныннан торып). Исәнмесез! Мин Салмыш авылының клуб мөдире Мөршидә. Әле генә шушы клуб ишегалдында авыл җыелышы булып узды. Клубның сәхнәсе дә җимерек хәлдә булгач, Салмыш авыл җирле үзидарә рәисе Шәүкәт Рәисович ишегалдында гына узгарабыз диде. Җыелыш бик шау-шулы булды. Авыл Советы рәисен сайладык. Аягы җиңел булсын, әнә үзе дә килә.

Гәүдәгә җыйнак кына яңа сайланган авыл Советы рәисе

Эльвира керә.

Эльвира. Балтасы суга төшкән кеше кебек нишләп моңаеп утырасың? Бу эскәмияләрне клубка кертергә кирәктер бит?!

Мөршидә. Кирәген кирәк тә, күрәсең бит кул гипста. Узып баручы берәр малай-шалай булмасмы дип утырам.

Эльвира узып баручы Идрис белән Ибрисне күрә.

Эльвира. Әй-й-й егетләр! Идрис, Ибрис, килегез әле, сезгә йомышыбыз бар иде.

Сәхнә артыннан ирләр тавышы.

Тавыш. Вакыт юк, ашыгабыз…

Эльвира. Егетләр, бер генә минутка кереп чыгыгыз инде, сезне кызлар чакыра бит!

Галстук таккан Идрис, аның дусты Ибрис керә.

Идрис (як-ягына каранып). Кая безне чакырган кызлар, что-то күренмиләр?

Ибрис (эскәмия асларына карап). Кая кызларыгыз, җә, күрсәтегез әле! Күптән өйләнәсе килеп йөри, ха-ха-ха…

Эльвира. Егетләр, шушы эскәмияләрне клубка кертергә ярдәм итегез әле!

Ибрис. Безнең вакыт юк, кибет ачылганга ун минут булды инде, без ашыгабыз… әнә завклуб үзе кертсен. Ахири, әйдә, соңга калабыз.

Эльвира. Егетләр, сезнең оятыгыз бармы, юкмы? Күрәсез бит, Мөршидәнең кулында гипс.

Ибрис (Мөршидәнең кулына карап). Ай-яй-яй… Мөршидә, нәрсә булды? Күрми дә торам. Теге Казан җегете кыерсытмагандыр бит? Мин аңа күрмәгәнен күрсәтәм… (Җиңен сызгана, һаваланып йөри.)