Альберт Гаделшин - Кырлай кызы Айсылу

Батил (торып аягына баса, башын ия). Ханбикә галиҗәнаплары, Сылукай, мине кичерегез бүтән сүзем юк.

Акрын гына борылып чыгып китә.

Акбикә. И-и-и бичара бала, ничек күңеле төште. Тормыш бик катлаулы шул. Тәңренең ни тәкъдиредер, язмыштан узмыш юктыр.

Сылукай. Әнием, нишлим соң? Батил минем өчен кардәш абыем кебек, мин аны туганым кебек яратам. Ә шәкерт Габдулла әллә ничек… җанымны эретә, аны күрсәм, йөрәгем өзелердәй була…

Акбикә, кызын тыңлап, арлы-бирле йөренә.

Акбикә. Атаңның әйткән нәзере барие, кем дә кем Сылукай кызымны арыкландыра, шул киявем булачак, дигәние. Тәңреләрнең амин дигәненә туры килгәндер, кызым.

Алмыш керә, ул, елмаеп, сүзгә кушыла.

Алмыш. Әлтабар сүзе бер була, әйткән нәзерне үтәргә кирәк. Ә син, кызым, ишетәм, минем нәзергә каршы түгел?!

Сылукай, оялып, тәрәзә янына килеп, урамга карый.

Сылукай. Атай, Тукбай морза, диван башы Күрән бәк, шәкерт Габдуллалар килделәр.

Кыңгырау шалтырый, сакчы Утташ керә.

Утташ. Бөек әлтабар галиҗәнаплары, Болгар-йортның аталары килделәр.

Алмыш. Керсеннәр.

Килгән кунаклар керәләр, әлтабар аларны зурлап каршы ала.

Кунаклар. Иминлек, чуктин-чук озын гомер келибез бөек Алмыш әлтабар галиҗәнапларына, Акбикә ханбикәбезгә, ханбичә Сылукаебызга.

Алмыш. Үзегезгә дә иминлек, кардәшләр, ырудашлар. Узыгыз, утырыгыз!

Кунаклар утырышалар, кемнәрдер басып тора.

Сөйләгез, нинди кү китердегез?

Тукбай. Мәрхүм Габдрахман бәкне ислам йоласы белән җирләдек, Бөек хан. Габдулла шәкерт изге белек – Коръән-Кәримне укыды. Мәрхүмне зурлап җирләдек. (Тукбай белән Габдулла кыска гына дога укып, битләрен сыпыралар.) Урыны оҗмахта булсын!

Бөек ханыбыз Алмыш галиҗәнаплары, без Мөхәммәд пәйгамбәр иленә хаҗга сәфәргә җыенырга булдык. Рөхсәтең булса, илчеләр җибәрсәң иде, көзен китсәк, язын әйләнеп кайтыриек.

Алмыш. Теләкләрегез изге, Тукбай морза. Диван башы Күрән бәк хәстәрен күрер. Тимерҗан сак өчен берничә унбашы кораллы алыплар әзерләр. Иң яхшы чаптарларны җайдакларсыз, кыпчак далаларында яшь дөяләр сатып алырсыз.

Күрән бәк. Бөек хан, боерыгың үтәлер. Шуны да әйтмәкче идем: Тукбай морза углы Батил, үзе теләп, кораллы унбиш ир-ат белән Казансу кирмәненә китте. Кирмәнне таш каргулар салып ныгытам, дип сүз бирде.

Алмыш. Тукбай морза, углың өчен рәхмәт. Итил-йорт өчен тырыша.

Әлтабар Габдулланы абайлап ала, ул, Болгар егете киемендә булгач, аны танымый торган.

Танымый торам, Габдулла шәкерт тә килгән икән. (Уйланып.) Габдулла шәкерт, әйткән нәзерем барие, кем дә кем Сылукайны арыкландыра, шул киявем булыр дигән идем. Ул шобага сиңа насыйп булган икән. Әгәр риза булсаң, яучы җибәр.

Габдулла уңайсызланып басып тора. Аны сынаулы караш белән Акбикә, Сылукай читтән күзәтәләр.

Габдулла. Бөек хан, миңа шундый зур ихтирамың өчен тормышым да кызганыч түгел, гомергә тугрылыклы, ышанычлы углың булырмын.

Тезләнеп, башын ия. Әлтабар аның башыннан сыйпый.

Күрән бәк. Алмыш галиҗәнаплары, ошбу изге бүз бала Габдуллага үзем димче булып, Сылукайның кулын сорар идек. Габдулла шәкерт, син ризамы?

Шәкерт аптырап, каушап кала.

Габдулла. Күрән бәк, мин бик шат.

Башын иеп, оялып, идәнгә карап тора.

Алмыш. Күрән бәк, Габдулла риза булгач сора инде, нишләп телеңне йотып торасың?

Күрән бәк уянып киткәндәй була, тамагын кыра.

Күрән бәк. Бөек Алмыш хан, сезнең гөлбакчада үскән бердәнбер затлы сылу гөлегез бар. Сылугөлнең токымнары булып сезне шатландыру өчен, ул затлы гөлне икенче гөлбакчага күчереп утырту мәслихәт булыр иде. Безнең бакчада да гүзәл гөл чәчәк атып утыра. Әгәр аларны бергә утыртсак, гөлбакча тагы да ямьләнерие.

Алмыш. Күрән бәк, сүзләрең колакларны иркәли, йөрәккә бал да май булып ята. Ханбикә Акбикә ни дияр?

Акбикә. Сылукайның ризалыгы булса, мин риза, атасы.

Алмыш. Күрән бәк, Габдулла шәкерт, туйга әзерләнегез.

Тукбай морза. Алмыш хан, Акбикә галиҗәнаплары, ислам йоласы белән үзем никах укырмын. Борынгы Болгар илендә беренче мөселман никахы булыр. Иншалла!

Алмыш. Күрәзәче Айбаба дөрес күрәзәләгән, менә минем күчкә дә шатлык килә. Туйга Айбабаны да чакырыгыз. Ә хәзер димчеләр хөрмәтенә өстәл хәстәрләргә!

Музыка яңгырый, чаршау артыннан кәнизәкләр, башка сарай кешеләре чыгалар.

Ирләр таралышып утыралар, кызлар, Сылукайны уртага алып, туй җырын җырлыйлар.

Җыр салмак биюгә күчә, кыз белән егетне уртага алып бииләр, шулай итеп, булачак туйның димчеләр мәҗлесе башлана, кыллы музыка кораллары уйнаган, быргылар кычкырткан, дөмбер суккан тавышлар, акрынлап томан эчендә калалар. Хан сарае караңгылана. Хронометр суккан тавышлар көчәя. Хан сарае бушап кала.