Альберт Гаделшин - Кырлай кызы Айсылу

Елап, битен каплап чыгып китә. Әлтабар ике ут арасында кала.

Алмыш. Нишләргә, ничек газиз баланы күндерергә? Итил-йортка афәт килә, зәхмәт килә.

Алмыш әлтабар тамашачыларга аркасын куеп баса, сәхнә караңгылана төшә. Хан боерыгы яңгырый, дөңгер суккан тавышлар ишетелә.

Сөрәнче (оран сала). Болгар халкы, бәкләр, чуралар! Бөек Болгар ханы әмерен тыңлагыз! Атна көн Изгеләр үзәнендә йолак туе булачак, һәр күчтә артыш яндырып, каралты-кураларны ыслатырга, явыз ияләрне Итил-йорттан куарга!

Йолак туена һәммә кешеләр дә чакырыла. Кам келәү әйтер, корбан чалыныр, корбан итеннән авыз итәрсез, изге келәүләр келәрсез!

Дөңгер тавышы көчәя, сәхнә караңгылана.

Бер айлап вакыт узган. Хан сарае, сагышлы музыка яңгырый. Алмыш хан тәхет-диванда, башын ике кулы белән тотып, тирән уйга чумып утыра. Акбикә керә.

Акбикә. Атасы, үзеңне шулкадәр борчыма.

Алмыш. Ничек түзәргә кирәк, менә бер ай вакыт узып китте. Ак юрганы корбан чалуга, Сылукай хәлсезләнеп хасталанды. Изге ата Айбаба да, кам Аштабар да шифалый алмадылар. Хытай иленнән дарулаучы чакыртырга кирәк булыр.

Акбикә. Атасы, бүген Сылукай бер төш күргән… Тукбай морза Сылукайга гарәп илләреннән алып кайткан бик матур укалы бүрекне, бүләк итеп, башына кидергән.

Алмыш. Төштә бүрек кию, ирләр өчен дәрәҗәгә ия була дияләр иде. Кыз балага ни дип юрарга?

Акбикә. Атасы, мин күрәзәче Айбабаны чакырткан идем, хәзер килеп тә җитәр.

Алмыш. Тукбай морза кунакларын, гарәп кешеләрен күрсәтәсе килә, ниндидер җитди сүзләре бар икән.

Утташ тавышы. Бөек әлтабар, изге ата Айбаба килде.

Алмыш. Керсен.

Изге ата Айбаба керә. Ихтирам белән баш иеп исәнләшә.

Айбаба. Иминлекме, Алмыш галиҗәнаплары, анабыз Акбикә галиҗәнаплары. Икегезгә дә тәңреләр чуктин-чук тигез яшь биреп, күп байлык өстәп хөрмәт иңдерсеннәр!

Алмыш, Акбикә} (бергә). Рәхмәт, рәхмәт, изге ата, келәүләрең кабул булсын!

Алмыш. Изге ата, чакыртуым шул иде, Сылукайның хәле аруланмый, имләвегезнең ярдәме тимәде. Әллә Хытай иленнән дарулаучы чакыртыргамы?

Акбикә. Изге ата, аннары тагын бернәрсә: Сылукай төш күргән, шуны юрамассыңмы? Янәсе, Сылукайга Тукбай морза ят илләрдән алып кайткан укалап теккән затлы бүрекне, бүләк итеп, башына кидергән.

Айбаба. Хатын-кыз төшендә яулык бәйләсә, сәфәр чыгар дип юрыйлар иде. Ә бүрек киюне кияүгә чыгуга дип юрыйлар. Тәңреләр рәхмәте белән, Сылукай тиздән арыкланыр.

Акбикә. Рәхмәт, келәвең, төш юравың изге вакытка туры килсен.

Утташ тавышы. Бөек әлтабар, кам Аштабар килде.

Алмыш. Узгарып җибәр.

Кам Аштабар ашыгып керә, башын иеп исәнләшә.

Кам Аштабар. Барыгызга да иминлек, байлык келим, тәңреләр рәхмәтеннән аермасын!

Барысы да сәламне кабул итәләр.

Сылукай ханбичәнең хәле ничек, аруландымы?

Акбикә. Сылукайның хәле үзгәрешсез шул әле. Аштабар, Сылукай төш күргән, шуны юрасаңие! Сылукай төшендә Тукбай морзаның гарәп илләреннән алып кайткан укалы кырпы бүрекне, бүләк итеп, башына кидергәнне күргән.

Кам уйлана, әрле-бирле йөренә.

Кам Аштабар. Хатын-кызга ирләр бүреге кию килешеп үк бетми. Шуңа күрә бу төшне җилгә сөйләргә кирәк, начар булса, җил алып китсен!

Алмыш. Начар төшне җил алып китсен, дисеңме? Кам Аштабар, менә бер ай вакыт узды. Сылукайны изге ата Айбаба белән бергәләп имләдегез, шифасы булмады. Хытай иленнән дарулаучы чакыртырга булыр. Тәңреләр кабат йола туен кабул кылмадылар. Йөзләгән корбан чалынган иде. Бәлкем, йолабыз, динебез тугры түгелдер?

Барысы да гаҗәпләнеп, ханга карап тыналар. Утташ керә.

Утташ. Бөек әлтабар галиҗәнаплары, Тукбай морза белән ят кабилә кунаклары килделәр.

Алмыш. Бик вакытлы килделәр, керсеннәр.

Тукбай морза белән бергә Габдрахман, Габдулла керәләр. Исәнләшеп, башларын иеп, кулларын күкрәкләренә куялар.

Тукбай морза. Барыгызга да иминлек, байлык, озак яшәвегезне келим!

Гарәпләр (бертавыштан). Әссәламегаләйкем, Бөек Болгар ханы Алмыш галиҗәнаплары, ханбикә Акбикә анабыз.

Сезнең тарафларга пәйгамбәребез Мөхәммәд галәйһиссәлам туган изге яклардан сәламнәребезне алып килдек. Болгар-йортка иминлек келибез, Алмыш хан белән Акбикә анага чуктин-чук яшь, ханбичә Сылукайның тиздән арыклануын бердәнбер Аллаһыдан ялварып үтенәбез, һәр намазымызда шуны искә алып дога кылабыз.

Алмыш әлтабар кунаклар белән ике куллап исәнләшә.

Алмыш. Рәхмәт, изге келәүләрегезгә. Тукбай морза сөйләгәние.

Тукбай морза. Алмыш әлтабар галиҗәнаплары! Менә, алтын шәһри Болгарны күреп, үзең белән танышырга, сөйләшергә дип, Мөхәммәд өммәтеннән Габдрахман белән аның шәкерте Габдулла килде.