Аркадзь Куляшоў - Хуткасць

С т а р ж ы ц к і

Пасля таго, як дам
На тое знаць.

С л у г а выходзіць.
А с к е р к а

Шаноўны граф, не раю
Прымаць яго. ЁН несусветны хам!..
Фанатык!

С т а р ж ы ц к i

Фанатычных паважаю.

А с к е р к а
Што ён для вас?.. Звычайны камісар,
Што скача ў брычцы з гушчару ў гушчар.
Мы ў Вільні ўсе яго апале рады.
Пазбаўлены былой сваёй улады,
ЁН нам намнога карысней, дальбог,
На Гродзеншчыне... Тут... На полі бою.

С т а р ж ы ц к і

Ён думаў, што за вашаю спіною
Я вёў з ім несумленны дыялог.
Ён кінуў выклік. Выклік я прымаю.
А с к е р к а
Адкіньце гонар. Ваша хата — з краю.
Я хама не пусціў бы на парог.

С т а р ж ы ц к і

Я змушаны. Не будзем траціць часу.

А с к е р к а

То лепей мне прайсціся на тэрасу.

С т а р ж ы ц к i

Як хочаде.

А с к е р к а
( Адчыняе дзверы на тэрасу.)
На Гродзеншчыне ў вас
Ужо сады цвітуць... Цудоўны час!
Цвітуць, цвітуць — на ўдачу ці няўдачу?
Я пагуляю, граф. Прайдуся ў сад.
Аскерка прычыніў за сабою дзверы.
С т а р ж ы ц к і падышоў да каміна, пачакаў,
пасля падняў над сталом званок i пазваніў.
У кабінет заходзіць К а л i н о ў с к i.

С т а р ж ы ц к і

(ідучы насустрач)
Прызнацца, не чакаў! Kaго тут бачу,
Вось дык сустрэча! Вельмі, вельмі рад.
Сам-насам з панам мы не размаўлялі
Даўно.

К а л і н о ў с к і

Даўно.

С т а р ж ы ц к i

Амаль што год назад.
Дзе ж пан цяпер?

К а л і н о ў с к і

Хіба вы не чыталі
Ліст Юрася, што я падаў?

С т а р ж ы ц к і

Чытаў.
Я, помніцца, калісьці цытаваў
Па памяці яго.

К а л і н о ў с к і

Так. Цытавалі,
Але не ўвесь.

С т а р ж ы ц к і

Бываюць дні, што век
Нам помняцца... Хадзілі мы па жыце,
Марыся, вы i я... На глум, на здзек
Усё пайшло. Дзе дзелася, скажыце?
Марысю заручае лес з другім,
А вам — усватаў прозвішча другое.
Але, калі не думаць пра благое,
Той дзень, напэўна, дораг нам усім.

К а л і н о ў с к і

Не знаю, граф. Сюды я не за тым
Наведаўся, каб варушыць старое.
Той дзень асобна ад мяне жыве,
Як сонца ў хмарах, як рака ў тумане.
Я сёння — там, дзе па былой траве
Свой след крывавы валачэ паўстанне,
А месяца танюткі веташок
Знікае з неба ў непраглядны змрок.
Адтуль — i ліст...

С т а р ж ы ц к i

( Чытае ўслых .)
«Народ абрабаваны!
Мой ліст да брата, гербам змацаваны,
Той запавет, які ты знойдзеш тут,—
Перадае на твой вышэйшы суд...»
То пан Чарноцкі, можа быць, мяне
Судзіць сабраўся?

К а л і н о ў с к і

Не.

С т а р ж ы ц к i

Няславіць?

К а л і н о ў с к і

Не...
Хоць гэты ліст, калі б надрукаваны
ЁН быў, здзівіў бы Лондан I Парыж
I пэўны ўплыў зрабіў бы на прэстыж...

С т а р ж ы ц к і

Дазвол на ганьбаванне, паважаны,
Патрэбна мець.

К а л i н o ў с к i

Юрась нам даў дазвол,
Ca зброяй разам палажыць на стол
Свой запавет. А друк сягоння — зброя.
Граф знае гэта. I не горш, чым я.
Хіба не так?

С т а р ж ы ц к і

Я памяці героя
Не зганьбаваў: пляменніца мая
У спадчыну маёнтак атрымала.
Я над яе зямлёй не гаспадар.

К а л і н о ў с к і

Не аб героі ваша светласць дбала,
Аб іншым... Турбаваўся граф, што дар
За дзейнасць недазволеную можа
Аддадь пад суд Старжыцкага — крый божа!
Тады — ланцуг, тады — сям'я ў бядзе,
Тады зямля ўся — невядома дзе,
Тады Марысі спадчына — дарэчы...
Я разумею ўчынак чалавечы:
Граф год назад радню застрахаваў
Ад грозных дзён.

С т а р ж ы ц к і

У вас няма падстаў
Так разважаць.

К а л і н о ў с к і

Няўжо князь Ч. з Парыжа
Ужо лістоў Старжыцкаму не піша?
Няўжо князь Н. таксама перастаў
Яму з ганцом навіны слаць з Варшавы?

С т а р ж ы ц к і

Цішэй... Цішэй...
Размову перапыняе слуга.
Ён ставіць на столік перад камінам каву
i каньяк i выходзіць з кабінета.