Аркадзь Куляшоў - Хуткасць

К а л i н о ў с к I

Вазьміце, Дзюлеран. Тут наш пратэст!
З ім разам выпраўляецца ў дарогу
Паўстання лес. (Да Гейштара.) А вас прашу
к парогу.
Шаноўныя.

Я л е н с к i

Вы чулі?

А с к е р к а

Што за тон!

К а л і н о ў с к і

Так, так, паны... Я застаюся богу
Маліцца тут. Я дзіўны бачыў сон...
Хто разгадаць яго мне дапаможа,
Ды так, каб сон нядобры — не ў руку?
Па Вільні ехаў на чацверыку,
Хто б думалі? — вядомы ўсім вяльможа.
Сядзеў на козлах знакаміты пан...
Яленскі з Гейштарам караннікамі
Былі ў яго, i, стрыгучы вушамі,
Аскерка — справа, злева — Дзюлеран.
А ззаду воз жандар штурхаў рукамі.
На возе — дамавіна. У труне
Ляжаў мужык, даўно знаёмы мне.
Ён, бедны, век галеў, зямлі чакаў,
А дабрадзей, што коней паганяў,
Рашыў яму адмераць тры аршыны.
О, божа літасцівы мой, адзіны,
Перакулі на брук жалобны воз,
Зрабі, каб крэўны брат мой уваскрос!
Абураныя Г е й ш т а р , Я л е н с к і ,

А с к е р к а i Д з ю л е р а н пакідаюць касцёл.
З бакавых дзвярэй уваходзяць

к с ё н д з i А н т а н а с М а ц к я в і ч у с ,

таксама ў адзенні ксяндза.
Яны спыніліся, слухаюць Каліноўскага.
Уваскрасай, народзе мой сярмяжны,
З маўклівых курганоў i дамавін.
Паўстань для новай бітвы, дух адважны,
Як з каменю агонь, як дым з агню.

М а ц к я в і ч у с

Амін!

К а л і н о ў с к і

Мацкявічус? Адкуль ты?

М а ц к я в і ч у с

Костас, браце,
Што за скандал у богаўгоднай хаце?
Выходзячы, паны крычалі: — Хам!
Хто ix пакрыўдзіў?

К а л і н о ў с к і

Негасцінны храм.

М а л а х о ў с к і

Не так было. Тут хам самога бога,
Каб выгнаць ix, хаўруснікам зрабіў.

М а ц к я в і ч у с

Хамуціусам грэшніка такога
Я б за кашчунны ўчынак ахрысціў.
Хамуціус i Хам — не проста цёзкі.
Хамуціус! Хіба не выклік дзёрзкі
У гэтым імені?

К а л і н о ў с к і

Яно нашмат
Гучнейшае.

М а ц к я в і ч у с

Ну так! ( Да ксяндза .) Ідзі, мой брат,
У спіс касцёльнай кнігі спавядальнай
Хамуціуса прозвішча ўпішы.
Ён грэх прызнаў. Здымі з душы апальнай
Той грэх. Дай супакой яго душы!

К с ё н д з

Іду!..

К с ё н д з выходзіць.

К а л i н о ў с к i

Ты з Панявежу? З поля бітвы?

М а ц к я в і ч у с

Яшчэ ў нас ціха. Я для пільных спраў
Сюды прыехаў... Бог, відаць, малітвы
Твае пачуў i вось мяне прыслаў.
Я з весткай, што замежныя дзяржавы
Рашылі падтрымаць нас i дэмарш
Цару рыхтуюць.

К а л і н о ў с к і

Гэта слых?

М а ц к я в і ч у с

З Варшавы
Прывёз такую вестку біскуп наш,
Што ў Ворні.

К а л і н о ў с к і

Што ж, цяпер мне зразумела,
Чаму паны спяшаліся ў касцёл,
А Дзюлеран паводзіўся так смела.
З замежнымі дзяржавамі за стол
Жадаюць сесці! Не благія планы!

М а л а х о ў с к і

Стаць на чале паўстання, то — разлік!..

К а л i н о ў с к i

Яны не спадзяюцца, што мужык
Для іх пачне цягаць з агню каштаны.
Дык вось адкуль — высакародны гнеў,
Паток патрыятычных слоў узнёслых!

М а л а х о ў с к і

А ты, Кастусь, як у ваду глядзеў...

К а л i н о ў с к i

Так... Так... Ix падганяючы, сядзеў
Сам граф Старжыцкі на высокіх козлах!
Граф
Апошнія дні красавіка.
Дом Старжыцкага ў Гродні.
Кабінет на першым паверсе з выхадам на тэрасу.
За столікам каля каміна сядзяць
граф Старжыцкі i Аскерка.
Старжыцкі дачытвае ліст,
які толькі што прынёс яму слуга.

С т а р ж ы ц к і

Хто ліст прынёс?
С л у г а

Чарноцкі.

С т а р ж ы ц к i

Я такога
Не знаю.

А с к е р к а

Знаеце.
Аскерка нахіляецца да графа
i нешта шэпча яму на вуха.

С т а р ж ы ц к i

Не можа быць!

А с к е р к а
Я запэўняю... Горай чорт нічога
Не мог прыдумаць.
С л у г а
Што сказаць?
С т а р ж ы ц к i
Прасіць.
С л у г а
Цяпер прасіць?