Рыгор Крушына - Хвiлiна роздуму

Я чую размову
I подых вясновы,
I цёплыя словы:
Бывайце здаровы!
...Кладзецца ў аснову
Мастацкае слова.

АРХАФОН

Сасьпела слова
сакавітае, як сьліва.
I слава — слову, сіла у якім.
Няхай гучыць яно
прыгожа
і шчасьліва,
Бо шчыры Бог
у роздуме маім.
Бог хараства, дабра!
Бог мрояў і каханьня!
Натура не захутана ў халат.
Прыймаю прымхі,
радасьць сьветаадчуваньня
I чары слова,
і напеўны лад.
Нясу я слова ў сьвет.
I сам я ў слове новым
Знаходжу захапленьне, сэнс жыцьця.
Жыву — пяю.
Я — ў коле каляровым
Маіх пачуцьцяў,
думак,
адкрыцьця.

I

Як-жа я верш напішу,
Калі пачуцьці нямыя?
Слова — сьвятлом у душу
Хлыне і цьмянае змые.

Шэрыя плямы зьвядзе,
Шчырасьць ушыркі разгорне.
Не падвядзе і ў бядзе,
I запяе на валторне.

Слова галосіць, і гук
Просіцца ў літары-знакі.
Слова працуе бяз рук,
Сьвету прыносіць прысмакі.

Горка. Салодка. Растуць
I хваляваньні, і мукі.
Чыстае ці каламуць?
Простае ці ад навукі?

Часам ад сэрца ідзе
Слова з любоўю, настроем.
Але-ж чуваць дзе-ні-дзе
Брыдкае, з бросьняй, пустое.

Слоў расьцярушаны хлуд:
Добрыя, мілыя, злыя...
Словы! Лаўлю гэты цуд
Нератам думкі з імглы я.

Вечны нязьведаны рух
Творыць істота жывая.
Слова — матэрыя? Дух?
Цела ці здань гукавая?

Як мне яго зразумець?
Як з ім прыгожа зрадніцца?
Слова патрапіла ў сець.
Звоніць жыцьця таямніца.

II

Як мне яго зразумець,
Зьведаць у межах закону?..
Слова патрапіла ў сець
Радыё і тэлефону.

Слова бяз крыл і бяз ног
Сьвет абыймае, праходзіць
Безьліч нябачных дарог,
З гукам чужым карагодзіць.

Музыка, сьпевы і звон,
Розныя лёзунгі ў масу
Ўзятыя сёньня ў палон
Тэхнікай бурнага часу.

Гукі мы ў рукі ўзялі
I павялі закілзаных.
Плешчацца песьня зямлі —
Блізкіх, далёкіх, нязнаных.

Чуем і голас таго,
Хто ўжо даўно ў дамавіне —
Гэта уцеха з тугой.
Песьня жыве і ня гіне,

Выйшла з навеяных сноў, —
Б'е, працінае прасторы.
Круціцца шпулька... Ізноў
Гукі старыя ў паўторы.

Гукі лятуць у эфір.
I ўжо ня вусны ў размове —
Бурны, народжаны вір
З ціхім прышэптам на слове.

Слова ў пакоі маім
Зьнекуль глушылі наўмысна,
А падалося важкім.
Пільна паслухаць — карысна.

III

У цішыні кагадзе
Ўспыхнула думка-маланка:
Космас сьпявае, гудзе —
Гукаў і слоў саматканка.

Тысячагодзьдзі прайшлі
Грукатам, сьмехам і плачам...
Сёньня на нашай зямлі
Слова ня ў зрэб'і жабрачым —

Моцнае і ў харастве,
I на высокім узьлёце.
Слова ў ракеце жыве,
I прабягае па дроце.

I ў падзямельлі яно,
I паміж зорак зьнямела.
Я пазнаю ўжо даўно:
Слова — спрадвечнае цела.

Добрых і гідасных слоў
Процьма ў сусьветным змаганьні.
Гул на мільёны вузлоў,
Гукі ў чароўным ваганьні.

Зданямі, мроіцца мне,
Кружацца ў вечным блуканьні.
Добрае слова кране —
Будзеш здаровым, у зьзяньні.

Ды апануюць калі
Брыдкія словы кагосьці, —
Цяжка таму на зямлі,
Лезе хвароба у косьці.

Гукі — і лекі, і труць.
Гукі эпохаў і эраў
Дзесьці лунаюць, лятуць.
Я гэтай казцы паверыў.

Прыйдзе ў наш век гукахват,
Дзіва пакажа вучоным.
Зробіць, складзе апарат
I назаве архафонам.

I апарат-чарадзей
Мовай старой загаворыць.
Словы вялікіх людзей
Зловіць і ўголас паўторыць.

ЗАГАД СУМЛЕНЬНЯ

Я прыходжу ў захапленьне,
Калі ўсё сьпявае ў лад.
А маё цішком сумленьне
Мне дае такі загад:

— Ты глядзі на верш прыгожы
Вокам крытыка-судзьдзі.
У радок — Пракрустаў ложак —
Слова моцнае кладзі.

I няхай балюча вершам,
А таксама і табе,
Ды затое выйдзеш першым,
Як бахматка на вярбе.

Дзень вясновы, вялікодны.
Рунь і ў думках і ў палёх...
Дай-жа Бог пачатак годны
I шчасьлівы эпілёг.