Алесь Гарун - Матчын дар

«Што, дзяўчаткі, парабочкі,
Казку вам сказаці?
Ну, якую ж проці ночкі
Лепей нагадаці?..
Добра!.. Слухайце уважна,
Не перабіваці!
Сядзьце чынам і паважна,
Кіньце блазнаваці!
За ваконцам вецер сьвішча,
Як ваўчына вые,
Ведзьмы справілі ігрышча,
Ведзьмы маладыя.
Ў хаце цёмна, ціха, смутна,
Цяжка а тужліва,
Уздыхае хтось пакутна,
Неяк сіратліва.
Ўдовай бабкі сын прыгожы
Сеў каля ваконца,
Чымсьці хворы, спаць ня можа.
Выглядае сонца.
Ведзьмы скачуць і гуляюць,
Зірк ў вакно: хлапчына!
У ваконца барабанюць:
«Выйдзі, малайчына!»
Выйшаў. Чуе — нехта плача,
Ціха нехта кліча:
«Сюды, сэрца! Гэй, бурлача,
Пакажы аблічча!»
Йдзець. На прызьбе каля хаты
Бачыць: маладзіца,
Пекнай ўроды, строй багаты,
Ясны, аж мігціцца.
Стаў і словам не азьвецца,
Моцна задзіўлёны,
А яна — дык проста рвецца:
«Мілы, улюблёны!
Сядзь жа поруч, не цурайся
Ды любі мяне ты,
Ты ж наблутаў, не сьпірайся,
На мяне цянеты».
Сеў хлапец несамавіты,
Зь ведзьмаю абняўся,
Вецер, злога прагавіты,
Роў і не спыняўся.
Рукі белы аплятаюць,
Ўюцца каля шыі:
Кроў прыціскі калатаюць…
Вецер сьвішча, вые.
Потым палкім пацалункам
Ў вусны упілася…
Сэрца смокча… і з рабункам
Ў віхры паняслася.
А дзяціна так ля дому
І сядзець застаўся…
Ведзьмы вобраз маладому
Доўга ўспамінаўся.
Як успомніць — сэрца рвецца
Проста у скумацьце,
Да нічога не прыткнецца,
Ўсё сядзіць у хаце.
І канец. А ведзьма? Можа,
Да другога ходзіць,
Маладая, ды прыгожа
Жарцікі разводзіць.

Там, дзе сумна, з краю бора
Ў тры ваконцы сьвеціць хатка,
I зь лясной травой гавора
Буракоў і бульбы градка;
Дзе жаўцеюць тры загоны,
А на кожным па дубочку,
Ціха шэпча бор зялёны
I глядзіцца ў ручаёчку;
Дзе чутно, як сонца грае
На праменьнях сьвету горда
I ніколі не зьмірае
Зык шчасьлівага акорда, —
У тэй хатцы, пры тым боры
Асялілісь аж тры горы:
Сын даўно пайшоў ў жаўнерку,
Хоць, здаецца, меў ён льготы…
Ах, згубілі Казімерку
У жаўнерцы тэй сухоты!
Доню мелі… Божа воля!
Выйшла замуж, ён п’яніца…
Што падзееш? мусіць, доля!..
I памерла белаліца.
Мелі мейсца. Хлеб трымаўся,
Быў рызман, хаця і зрэбны,
Пан лясьнічы штосьць ўзлаваўся:
«Вы мне, кажа, непатрэбны…»
Аж тры жалі, аж тры горы,
Там у хатцы, там пры боры!

Габруся ў жаўнерку ўзялі,
Ад дамоўства адарвалі.
Ой, Габруська, Габруська!
Зажурыўся стары татка,
Стогне цяжка, плача матка:
— Ой, Габруська, Габруська!
Залілася слязьмі люба:
— Не запомні, мой галубе,
Мой Габруська, Габруська!
Муштравалі ў войску строга,
Не давалі думаць многа.
Ой, Габруська, Габруська!
Дзецюкова сэрца б’ецца,
Бацьку ўспомніць — скаланецца.
Ой, Габруська, Габруська!
Дзецюковы думкі ўюцца, —
Матку ўспомніць, сьлёзы льюцца.
Ой, Габруська, Габруська!
А дамовы вецер вее,
Любу ўспомніць — абамлее.
Ой, Габруська, Габруська!
Захварэў Габрусь на службе, —
Ліст пісаці кажа дружбе.
Ой, Габруська, Габруська!
«Не чакайце мяне ў хаце,
Час прыйшоў мне паміраці».
Ой, Габруська, Габруська!
Ой, сканаў Габрусь ў чужыне,
Жаль ўчыніў сваёй радзіне.
Ой, Габруська, Габруська!
Засмуціў ён сваю любу:
— З кім пайду цяпер да шлюбу,
Мой Габруська, Габруська?!

Дайце кавалачак хлеба ёй цьмянага,
Дайце пуховага, — дзе ж ёй узяць?
Што яна возьме з жыцьця бесталаннага?
Дайце, што можаце даць!

Гора памела на сьвеце убогая!
Гляньце: згрыбела, згарбела у крук,
Доля занадта надалася строгая, —
Выбіла шчасьце ўсё з рук.

Была дзяўчынаю, была красуняю,
Была вагонь, — не глядзі, дзецюкі!
Ўглянеш — і сэрца праймецца, як куляю;
Мелі пацеху бацькі.

Час надышоў, і была гаспадыняю,
Быў гаспадар багатыр на сяле;
Была над мужам царыцай, княгіняю,
— Бог калі шчасьце пашле!

Была і маткаю, была шчасьліваю,
Двох аднагодкаў Вялікі ёй даў:
Сына малойца, дачку урадлівую,
— Скуль дзе і сват пад’язджаў.

Мела Нупрэіха, мела бяздольная!
Дзе ж гэта дзелася, як уплыло?
Што ж, сірацінка, быліца ты польная,
Што учынілась, было?

— Ой, мае дзетачкі, Бог мяне, грэшную,
Пэўне, за бацькаўскі грэх пакараў,
Крыўду ўчыніў да згон-веку няўцешную,
Чым надарыў, адабраў.

Неяк асеньняй парою апоўначы
Хатку няведама хто падпаліў,
Я прахапілась, ўскрычэла а помачы:
— Людзі, ратуйце, хто жыў!