Алесь Гарун - Матчын дар

Хочацца сэрцайку ласкі ня той, —
Хочацца спогадзі паньне другой…
Тэкля, Аршулька, Ганулька — малжонкі,
Шлюбныя носяць на пальцах пярсьцёнкі…
Моліцца панна да ўласнай патронкі:
— Панна сьвятая, ты неба ўмалі,
Вернага друга мне ў жыцьці пашлі!

Потым ўсьміхнецца прыгожа… Каму?
Ведама — пэўне, яму аднаму…
Рожы [4] Ружы. цьвітуць на бялюсенькім твары,
Што ж тут за цуд і чые ж гэта чары?
Праўду сказаць? Вінаваты гусары,
Ну, хоць ня ўсе, дык, прынамсі, адзін
Паньне прычынай маркотных гадзін.

Статны, прыгожы, — праўдзівы жаўнер, —
Гляне — як сокал! Які ж кавалер!
Майстар на жарты які, на хіхоты,
Як удаецца ў шабунькі, ў залёты,
Лёсткі пушчаць — навучыся ў яго ты!
Як ён часамі умее глядзець,
Ў танцы які! — не пазволе сядзець!

Ручку як сьцісьне, на вуха шапне
Слоўца такое, што й сэрца замрэ!
Шкода, нядоўга яны пастаялі…
Толькі тры тыдні ўсяго балявалі
Гэтта ў дварэ і паехалі далей.
Рушылі ў Вязьму, а стуль пад Маскву,
Чуець паненка, маўляў, наяву,

Як прад ад’ездам ён цяжка ўздыхаў;
Помніць — навекі аб ёй прысягаў,
Як ад’язджаючы, бачыць, скланіўся…
Праўда ж? Ці помніць? Ці, можа, забыўся?
Любіць? Ня любіць?.. Ў другую ўлюбіўся?
Можа, ўдаваў закаханьне на жарт?
Трэба аб гэтым спытацца у карт!

Праўда, што адвэнт і грэх варажба,
Што ж — калі гоніць ў сухоты журба!
Бог міласэрны няхай выбачае…
Панна Эмілья ў красэлка сядае,
Талью картуе, шэсьць карт выкладае,
Сёмая карта кладзецца пад ніз.
Хітры пасьянс пачынае: «Маркіз».

— Любіць? ня любіць? Любіў? не любіў?..
Верным астаўся?.. Ці верным ня быў? —
Шэпча паненка. Пасьянс збунтаваўся…
Дзе ж той чырвоны кароль падзяваўся?
Мусіць, ня любіць!.. Не, гэты ня ўдаўся!..
Іншы спрабую цяпер разлажыць —
Час памаленьку бяжыць ды бяжыць.

Поўнач прайшла. У дварэ петухі
Раз прапяялі з-пад цёплай страхі,
Крайчыкам месяц з-за туч выглядае,
Панна Эмілья варожб не кідае,
Новы, хітрэйшы пасьянс раскладае:
— Любіць, ня любіць, любіў, ашукаў,
Верным астаўся ці ім не бываў?

Рыпнулі дзьверы… I вось на парог…
Панначка — зірк! — гэта ж ён, далібог!
Палец да губ прылажыў, усьміхнуўся,
Дзьверы прымкнуў за сабой, азірнуўся.
— Панна чакала, каб я дый вярнуўся?
Ціха на пальчыках к ёй падышоў,
Дзеўча адразу ня знойдзе і слоў.

Потым зьдзіўленьне крыху адышло.
— Скуль пан узяўся і што прывяло? —
Гэтак пытае. Урода асанны.
Сам, як ягнятка, ласкавы, рахманы.
— Жыць не магу без каханае панны!
Мусіць, нігдзе не спаткаю такой…
Дай ты мне шчасьце, вярні мой спакой!

Рукі злажыў і на коленкі стаў,
К ножкам дзяўчаці галоўкай упаў.
Панна Эмілья, смуціўшыся гэтым,
Хоча устаць, адхіснуцца, а дзе там!
Ён не пушчае і моліць ўсім сьветам:
— Будзь гаспадыняй, царыцай маёй,
Сэрца зьлячы мне, душу заспакой.

Што тут рабіць? Гэта ж могуць пачуць,
Потым у вочы усе засьмяюць:
Панна уночы госьцяў прымае!
Ручкай гусара з кален падымае,
Просіць устаць, не крычэць, сунімае,
Садзіць у крэсла, прыносіць вады…
— Ціха, мой пане, наробіш бяды!

Людзі пачуюць, — нічога табе, —
Сеў дый паехаў, і сам па сабе.
Я ж і назаўтра тут мушу астацца;
Будзе ад сораму недзе схавацца,
Людзі пачнуць як навокал сьмяяцца:
«Ў панны Эмілі ёсьць кавалер».
— Хай не сьмяюцца! Бо плакаць, павер,

Будуць, паненка, яны над сабой,
Покуль гуляю яшчэ з галавой,
Покуль ня судзіць мне доля прапасьці,
Хіба сама ты захочаш напасьці,
Думкі ня споўніш маеі аб шчасьці.
Ведай: прыехаў забраць я цябе,
Ў разе ж нязгоды — застрэліць сябе.

Бачыш, кладу я на стол пісталет:
Коркі падняты, набоі як сьлед.
Добрая гэта турэцкая штука!
Дзед адабраў на вайне ў мамалюка [5] Тут у сэнсе: у турэцкага ваякі. ;
Можа, сягоньня прыдасца на ўнука.
Воля твая: рассудзі, выбірай, —
Шчасьцем дары ці насьмерць пакарай.

— Пан, не даеш мне з чаго выбіраць,
Я не хачу ні судзіць, ні караць!
Як жа так раптам… Ці ж можна, скажэце?
То ж не гульня, а мы з панам ня дзеці, —
Трэба падумаць яшчэ, паглядзеці.
— Панна Эмілія, мне не пярэч!
Хіба ня любіш?.. Ня панская рэч!

Пану да гэтага дзела няма,
Ведаю думкі свае я сама,
Можа б, любіла, каб гэтак ня ягліў [6] Каб гэтак настырна не дамагаўся. ,
Так не пужаў і з адказам ня нагліў [7] Не прысьпешваў (паланізм). ,
Быў да паненак ня гэтак павадліў,
Можа б, тагды і пайшла… А цяпер?! —
Панна збляднела, маўляў, бы папер;