Янка Купала - Шляхам жыцьця

Каля зоркі зорка
Ўніз глядзіць, мігціць;
Каля горкі горка
Сьнегам зіхаціць.

На гасьцінцы скрогат,
На прысадах інь,
Чутна воўчы рогат…
Глуш, дзе вокам кінь.

Цягнецца каняжка,
Сані — за канём;
Янка пад сярмяжкай
На санях клубком.

Сіверна, марозна,
Забірае дрож,
Пырхае трывожна,
Толькі жыў гнядош.

Неба залаціцца,
Пад санямі шум;
Многа Янцы сьніцца
Ў гэту ночку дум…

Аб спакойнай вёсцы,
Аб кутку сваім,
Аб вясьне, аб сонцы,
Аб жыцьці другім.

Міла ў думках брэдзе,
Цешыцца праз сон,
Але ці даедзе?
Ці даедзе ён?..

На марозе, на мяцеліцы
Прынёс сівер зіму срогую;
Людцы песьняй не вяселяцца,
Ўхаты крыюцца з трывогаю.

Ўсё замёрзла пад пялёнкаю
Сьнегу белага, халоднага;
Страх мець холад над старонкаю
Для убогага, галоднага!

Ня плач, бедны, сьлязой горкаю!
Да вясны трэба памучыцца:
Ўзойдзе доля новай зоркаю,
I няшчасным папець лучыцца.

Мей надзею ў сэрцы ясную,
Што ня век зіма паношыцца,
I бяз жальб, што шлеш напрасныя,
Сьлёзы высахнуць па крошачцы.

Белы стрэхі, бела поле;
Змоўкла птушак сакатаньне.
Гайда, Янка! Вось раздольле!
Кінь калёсы — выладзь сані!

Заскакаў мароз па сьценах,
Віхры ў коміне галосяць;
Дроў у хаце ні палена,
Дзеці, жонка есьці просяць…

Не пужайся гэткіх хмураў:
Шмат у горад шурак трэба;
Хай жа дрогне лес пануры, —
Папрасі сякерай хлеба!

Гайда, жыва! Што ня ўмеру
Там трасесься, як у трасцы?
Насталі сваю сякеру,
Хай у пушчы стук раздасца!..

Ты худы, кабылка худа —
Хвойку вывезьлі, аж міла!
Даказалі-такі цуду:
Конь, мужык на сьвеце — сіла!

Хто ты гэткі?
— Свой, тутэйшы.
Чаго хочаш?
— Долі лепшай.
Якой долі?
— Хлеба, солі.
А што болей?
— Зямлі, волі.
Дзе радзіўся?
— Ў сваёй вёсцы.
Дзе хрысьціўся?
— Пры дарожцы.
Чым асьвенчан?
— Кроўю, потам.
Чым быць хочаш?
— Ня быць скотам…

Ад сьвету, ад Бога
Жадаю нямнога:

Зямелькі з валоку,
К ёй шнур неўдалёку,
Зь сьвятлічкай хацінку,
За жонку дзяўчынку,
Кусок салца к хлебу,
Рубля на патрэбу,
Здароўя чым болей,
Крыху долі, волі —

I ўсё! больш нічога…
Ну, ці ж гэта многа?!

Праз што плачаш, мужычок?
— Празь людзей і неба.

Чаго хочаш, мужычок?
— Трохі солі, хлеба.

Калі шчасьліў, мужычок?
— Як водкі нап’юся.

Калі грозен, мужычок?
— Як з жонкаю б’юся.

Праз каго сыт, мужычок?
— Праз свой труд і сілу.

А ня ў крыўдзе калі ты?
— Як лягу ў магілу.

Трэба мне, сіротцы, доля.
Ой, трэба:
Няма хаткі, няма поля
І хлеба.

На тым сьвеце бацька, маці
Ў магіле, —
Сама я запрацаваці
Ня ў сіле.

Хто ж адзецца, пракарміцца
Паможа?
Дзе падзецца, прытуліцца,
Мой Божа?

Пайду к дрэўцу прытулюся,
Заплачу;
К зоркам думкай памалюся
Бядачай.

Пашлю скаргу, хай нясецца
За мора,
Як мне цяжанька жывецца, —
Гавора.

Мо' ня льюць там сьлёз напрасна
Паводкай,
Маюць літасьць над няшчаснай
Сіроткай.

Стогне бор, віхры зрываюць
Плёт з стрэхаў, —
Мае жальбы заміраюць
Бяз рэха…

Былі ў бацькі тры сыны,
Ды ўсе ж яны Васілі.

Адзін служыць у дварэ,
Поле панскае арэ;

Другі стражнікам зь іх стаў,
Куляй, шабляй засьвістаў;

Трэйці згінуў у баю
За свабоду і зямлю.

Бацька ў вёсцы сваёй сьпіць,
I дуда пры ім ляжыць;

Ён часамі дзьме ў яе,
Песьню нудную пяе:

Ой ты, дудка, ой, дуда!
Бяда жыці мне, бяда!

Не вяселіш ты мяне
Ў маёй беднай старане.

Ніваў загоны,
Лес, сенажатка,
Садзік зялёны
І гэта хатка —
Ня нашы, братка…