Андрэй Хадановіч - Парыж-Дыснэйлэнд

Калі зрываеш першы слой шпалераў,
зьдзіўляесься сваім эстэтычным густам
пятнаццацігадовай даўніны.

Калі зрываеш другі слой,
дазнаесься, якія шпалеры любілі
твае бацькі або папярэднія гаспадары кватэры.

За трэцім слоем вылазяць
савецкія газэты пачатку шасьцідзясятых,
смайлік ад Юрыя Гагарына
як віншаваньне з Днём касманаўтыкі.

Далей пасьляваенны і даваенны слаі палімпсэсту,
купалаўскія лётчык і хлопчык,
што некалі прымушалі Гагарына
ўсьміхацца яшчэ шырэй.

Калі зрываць ня ўсё запар,
а толькі фрагмэнтамі,
і пагружацца на розную глыбіню слаёў,
складаецца дзівосны ўзор:

палова твару першага савецкага
ў белым венчыку з ружаў,
салатавыя палосачкі,
ружовыя ромбікі,
чорныя квадрацікі й рамачкі,
бацька народаў,
усесаюзны стараста,
падобны да бацькі псыхааналізу —
я, ведай, вялікі ўжо хлопчык,
і ўмею ўжо лётаць у сьне,
саюз, апалён,
стыкоўка, расстыкоўка,
далей тынкоўка.

Касьмічная мазаіка,
якая нават ня сьнілася
францускім новым рэалістам.

Галоўнае — выбраць правільную сьценку
у правільным доме
і правільнай краіне.

ВАЙНА І МІР

Лацінаамэрыканцы
якраз пачыналі мяне біць,
але, убачыўшы яго,
разьбегліся.

І ня дзіва: ён быў на галаву вышэйшы за мяне
і як мінімум удвая таўсьцейшы,
у маленечкіх акулярах,
што толькі падкрэсьлівалі яго памеры:
проста нейкі Сяргей Бандарчук
сярод дэкарацыяў свайго Барадзіна,
ці хутчэй Ватэрлоа,
бо ўсё адбывалася якраз у Бэльгіі.

Ён чамусьці адразу загаварыў са мной па-расійску,
быццам на мне было напісана,
што я ведаю, хто такі Бандарчук.

«Дарма ты зь імі размаўляў, — сказаў ён. —
Гэтыя маглі б і зарэзаць».
«Калі б маўчаў, — адказаў я, —
дакладна б зарэзалі.
Тут як на заліку».

«Залік, — сказаў ён. —
Мяне завуць П’ер. Як Бязухава».
«А мяне Андрэй. Як Балконскага».

Рэшту ночы памятаю ня вельмі.
«Трапісты»! — раз-пораз паўтараў ён. —
Найлепшае ў Брусэлі піва — гэта «Трапісты»!
Хадзем, пакажу адно месца,
плаціць граф Талстой».

«Дык ты не з Расіі?
Зь Беларусі? Яшчэ лепей!
Я там з жонкай пазнаёміўся».
«Я таксама».
«Але мая — японка, уяві. Вучыліся разам расійскай,
а навучыліся: яна францускай, а я японскай.
Бальзак і маленькая японка, ведаеш кіно?
Беларусы, кажа яна, — гэта такія расійцы,
толькі са знакам якасьці».

«Кітаянка», — паправіў я.
«Хто? Мая жонка?»
«Я кажу, Бальзак і маленькая кітаянка.
Кітайцы — гэта такія японцы,
толькі са знакам колькасьці».

Далей абрыў. Потым другая сэрыя.

«Бярэзіна, — кажа П’ер, — гэта Ватэрлоа са знакам якасьці.
У нас дагэтуль захаваліся песьні пра Бярэзіну.
Затое Чарнобыль — гэта Фукусіма са знакам колькасьці.
У вас ёсьць песьні пра Чарнобыль?»
«Гэта такі чорны гумар?»
«А ў мяне чорны пояс па гумары.
Якраз хапіла б, каб павесіцца».
«Абарваўся б», —
замест прывітаньня кажа П’еру жонка.

Тут ягоны фільм абрываецца,
а мой круціцца далей.
Мы ў аўто, як у маленькай кіназалі:
на заднім шэрагу — Чып і Дэйл, два героі-бандарчукі,
сьпяшаюца на дапамогу трапістам,
а жонка-японка за стырном займаецца пракатам.

Наш вандроўны кінатэатр
усё бліжэй да апошняга бровара,
дзе найсьвяцейшыя манахі
вараць піва са знакам якасьці,
якое разьвязвае языкі так,
што выгнаньнікі ўсіх краінаў
разумеюць адно аднаго без субтытраў.

САВЕЦКАЯ ФАНТАСТЫКА

У сярэдзіне 80-х настаўніца ў нашай школе
больш за ўсё любіла заводзіць нам сваю вечную
песьню пра хуткі канец сьвету
і зьвярыны ашчэр капіталізму.

«У іхным сьвеце, дзеткі,
усё прадаецца і ўсё купляецца,
нават людзі, нават чалавечыя пачуцьці!

Іхныя сем’і, дзеткі, — гэта ўзаконеная прастытуцыя,
а дзяўчаткі там проста займаюцца гэтым за грошы.
Толькі ўявіце сабе — каханьне за грошы!»

Мы ахвотна ўяўлялі сабе каханьне за грошы.

«Такі ён, зьвярыны ашчэр капіталізму!
Такія яны, прадажныя дзяўчаткі!» —
працягвала настаўніца.

«І ня толькі дзяўчаткі!» —
улазіў прасунуты Юра Гейфман,
а мы ў гэты час стараліся ня думаць,
але ўсё адно думалі пра нашую суседку Галю
і ейны зьвярыны ашчэр.