Якуб Колас - Сымон-музыка

— Эй, ты чуеш? дзе ты згінуў?
I няма адказных слоў.
Дзед трывожна погляд кінуў:
— Мусіць, збег, каб я здароў!
I затросся дзед ад страху,
Думка мозг яго ажгла:
«Абакраў, гад, і даў маху!»
I сама рука лягла
На мяшэчак пад пахвінай,
Але цэл той вузялок.
I мысленна прад хлапчынай
Тут пакаяўся дзядок.
«Але дзіва, што з ім стала?» —
Сам сябе стары пытаў.
А тым часам сонца ўстала,
Промень першы завітаў
У гуменца з-пад шчыцінкі,
I ў палосцы залатой
Незлічоныя пылінкі
Закружыліся, як рой;
Пташкі-ластаўкі ляталі
То на двор, то са двара,
Над гняздзечкамі снавалі
I так міла шчабяталі,
Як бы жычылі дабра.
Злез дзед з торпу ў замяшанні:
«Дзе ж падзеўся той Сымон?
Ці дзе ходзіць спазарання,
Непаседа-ветрагон?»
Абышоў дзед двойчы клуню,
Клікнуў раз, другі — няма!
I напала на дзядуню
Неадчэпная дума:
«Кінуў хлопец яго, кінуў!
Эх, не ўмеў з ім ладзіць ён!»
I шкада яму хлапчыны —
Збег музыка, збег Сымон!
— А дзе ж хлопчык твой, дзядуня?
— Няма, панюхна, няма
Ні за клуняю, ні ў клуні,
Вось шукаю, ды дарма, —
Ну, знік проста, як кампора [12] Кампора (камфора) — цвёрдае лятучае рэчыва. …

Ой, праспаў яго, праспаў!
Ой жа ліха, гора, гора!
Я без хлопчыка прапаў!
Гаспадар сам выйшаў з хаты,
Устрывожыўся ўвесь дом,
Абышлі ўсе клеці, спраты,
Аглядзелі ўсё кругом,
Нават збегалі к суседу,
Каб напасці хоць на след, —
Не знайшлося нідзе следу,
Сіратою стаўся дзед.
— Ось, як бы я страціў сына,
Так шкада, каб я здароў!
— Уцёк, дзедка, твой хлапчына
Да другіх гаспадароў!
Ганна смутна і маркотна,
Яна думае аб ім.
Дзе ж падзеўся ён, гаротны?
I куды пайшоў? за чым?
I чаму ён не паведаў?
Хоць бы слоўка ёй сказаў!
Эх, нядобры хлопчык дзедаў —
Свет дзяўчынцы завязаў!
А яна ж аб ім гадала,
Думку марыла аб ім:
Ці ж было б тут свету мала?
Ён бы й тут быў не чужым.
Папрасіла б яна тату —
Так напэўна б і было, —
Каб яго прыняць у хату
Ці прыстроіць дзе ў сяло…
А мо ён дзе спіць на сонцы
У садку за вішнячком?
Ёй надзеі ткуць красёнцы
Залаценькім чаўначком.
I дзяўчынка ў той надзеі
Ідзе ў сад, ідзе сама.
Але там, на санцагрэі,
Пуста ўсё, яго няма!
Пуста ў садзе і журботна,
Як бы страціў нешта сад,
Нават лісцечка дрыготна
Шум вядзе на смутны лад.
А вось тут, пад гэтай грушай,
Ён сядзеў, а з ім яна.
Ён тут сэрца ёй парушыў,
Вымаўляла тут струна.
Выйшла Ганна на дзядзінец,
Сэрца сцісквае туга.
Унь у свет бяжыць гасцінец,
Над ім сцелецца смуга.
Навакол ляжаць прасторы,
Тчэ ім наміткі туман,
I замлелі ў хлебным моры
Хвоя тая і курган…
Знаць, не вернецца ніколі,
Там чужыя рубяжы,
А на ростанях — таполі
Ды збуцвелыя крыжы.
Куды ж ён пайшоў? куды?
Дзе ляглі яго сляды?

Нікнуў зорак блеск халодны,
I святлеўся неба край;
Лёгкі пар, туман усходны,
Апяразваў лес і гай;
А Сымон, ачараваны
Гэтай раніцы красой
I выпадкам негаданым
Добрай ночкі веснавой,
Сам не ведаў, што з ім, дзе ён,
Проста чуў, што ён шчасліў,
Чымся новым быў авеян,
Новых сілак чуў прыліў.
Ён пазнаў тут асалоду,
Ён пазнаў тут новы свет,
То, чаго не ведаў зроду, —
Ласкай хлопчык быў сагрэт.
Ён цяцер, бы на граніцы,
На высокім рубяжы;
Па адзін бок — блеск дзянніцы,
Па другі — цьма, дзе ён жыў.
Ён цяпер — бядак, убогі,
Выклікае толькі жаль.
Ці ж зачынены дарогі
У той край, у тую даль,
Дзе здабыць ён можа долю,
Шчасце талентам здабыць?

Ён жаданням дае волю,
Ён, як людзі, хоча жыць.
Азірнуў ён і абмерыў
Далі ветлыя палёў,
Сіле ён сваёй паверыў,
Зову новых галасоў.
I Сымонка азірнуўся,
Кій-крывулю свой узяў,
У бок дому павярнуўся,
Ганну ў сэрцы павітаў:
«Будзь шчасліва, краска-зорка!
Не пагардзіла ты мной,
I ў маёй ты долі горкай
Будзеш зданню дарагой.
I вы будзьце ўсе здаровы,
Будзь і ты здароў, дзядок.
Няхай к вам з набыткам новым
Новы з’явіцца дзянёк!»

Я пайду, адзін пайду я.
Вольны вецер хай гадуе
Мае думкі, мае мары,
Мае песні, казкі-чары.
Я пайду, міну лясочкі,
Што чарнеюць, нібы бровы:
Там пабачу я свет новы,
Там пацешу свае вочкі,
Там другія ўчую словы…
Я міну, міну лясочкі.
За лясочкамі, за гаем
Далі, лёгшы сінім морам,
Вабяць душу мне прасторам
I чаруюць новым краем,
Клічуць к нейкім нрвым зорам
Далі, злеглыя за гаем.
На прасторы сэрцу люба!
Прывітаюць мяне краскі
I мне будуць баяць казкі,
Мне ўсміхнецца постаць дуба,
Чараў поўная і ласкі, —
На прасторы сэрцу люба!