Гі Мапасан - Навелы

Пасля гэтага пан Лявінь зайшоў у хату і стаў распытваць пра сілу і размяшчэнне ворага, а вораг між тым гэтак прыціх, што можна было падумаць — ён прапаў, знік, выпарыўся цераз прадуху.

Пан Лявінь пастукаў нагою ў века і крыкнуў:

— Пан прускі афіцэр!

Немец не адгукнуўся.

— Пан прускі афіцэр! — зноў аклікнуў камендант.

Глухое маўчанне. Дваццаць хвілін заклікаў ён знямелага афіцэра здацца разам са зброяй і рыштункам, абяцаючы жыццё яму і яго салдатам і па-воінску пашанаваць іх, а ў адказ аніякай праявы ні мірных, ні варожых намераў. Становішча ўскладнялася.

Дабравольцы патупвалі ў снезе, з размаху ляпалі сабе рукамі па плячах, як гэта робяць фурманы, каб сагрэцца, паглядвалі на прадуху, і ў іх усё нарастала спакуслівае свавольнае жаданне прабегчы паўз яе.

Урэшце адзін, Патдэвэн, дужа рухавы дзяцюк, рызыкнуў. Ён сабраўся з духам і, як алень, прамчаўся міма прадухі. Спроба ўдалася. Вязні, здавалася, сканалі.

— Ды там нікога няма! — крыкнуў нехта.

Тады яшчэ адзін салдат прабег перад небяспечнай шчылінай. І гэта ператварылася ў забаву. Раз-пораз, то адзін дзяцюк, то другі стрымгалоў нёсся ад адной групы людзей да другой — гэтак дзеці ганяюцца наперагонкі — і так хутка перабіраў нагамі, што толькі камякі снегу ляцелі ва ўсе бакі. Каб сагрэцца, апалчэнцы распалілі вялікія вогнішчы з сушняку, і пры перабежцы з аднаго лагера ў другі постаць бегуна асвятлялася полымем.

— Цяпер давай ты, Малуазон! — пачуўся нечы голас.

Малуазон быў таўстун булачнік, з яго чэрава вечна насміхаліся таварышы.

Таўстун завагаўся. Пасыпаліся кепікі. Тады ён набраўся адвагі і пабег, задыхана сапучы, дробным размераным трушком, ад якога трэслася яго пуза.

Увесь атрад рагатаў да слёз.

— Брава, брава, Малуазон! — крычалі апалчэнцы, каб падбадзёрыць бегуна.

Ён адолеў амаль дзве чвэрці свайго шляху, як раптам з прадухі шуганула доўгая чырвоная пасма полымя. Грымнуў стрэл, і грузны булачнік з дзікім крыкам паляцеў потырч у снег.

Ніхто не кінуўся яму на дапамогу. Усе няўцямна глядзелі, як ён поўз на карачках па снезе і стагнаў, а калі прамінуў страшную мясціну — страціў прытомнасць.

Куля патрапіла яму акурат у самае мяккае месца.

Па першай разгубленасці і перапудзе зноў грымнуў смех.

На парозе леснічоўкі з'явіўся камендант Лявінь. Ён ужо распрацаваў план атакі.

— Лудзільшчык Пляншу і яго падручныя! — звонка выгукнуў ён.

Трое чалавек падышлі да яго.

— Паздымайце з хаты вадасцёкі!

Праз чвэрць гадзіны перад камендантам ляжала дваццаць метраў вадасцёкавых труб.

Ён загадаў асцярожна пракруціць невялікую дзірку з краю ў люку, і калі праз дзірку можна было пампаваць ваду, радасна абвясціў:

— Цяпер дамо панам немцам трохі вадзіцы!

Грамавое, усцешанае «ўра», радасныя воклічы і выбухі шалёнага рогату былі яму адказам. Камендант разбіў атрад на рабочыя групы, якія павінны былі падменьваць адна адну кожныя пяць хвілін, і скамандаваў:

— Пампуйце.

Жалезнае каромысла запрацавала, усярэдзіне ў рукаве з труб глуха забулькала, і вось ужо гэты булькат рынуўся па прыступках у склеп, нагадваючы плёскат фантана, плёскат у басейне з залатымі рыбкамі.

Запанавала чаканне.

Прамінула гадзіна, потым другая, трэцяя.

Камендант узбуджана хадзіў сюды-туды па кухні, раз-пораз прыпадаў вухам да падлогі і прыслухоўваўся, намагаючыся зразумець, што робіць чужынец, і пытаючыся ў сябе, ці хутка ён капітулюе.

Нарэшце чужынец заварушыўся. Было чуваць, як у склепе перасоўвалі бочкі, перагаворваліся, плёхалі па вадзе.

І вось гадзіне а восьмай ранку з прадухі данёсся голас:

— Мой хацеф хафарыць пан францускі афіцір.

Не дужа высоўваючы з акна галаву, Лявінь адказаў:

— Здаяцеся?

— Стаюс.

— У такім разе спачатку выкіньце зброю.

І тут жа ўсе ўбачылі, як у дзірку выткнулася і ўпала на снег стрэльба, потым другая, трэцяя — усе шэсць стрэльбаў. Той самы голас крыкнуў:

— Польш няма! Хушэй: мой патануф.

Камендант скамандаваў:

— Адставіць!

Рычаг помпы апусціўся і замёр.

Калі кухню запоўнілі насцярожаныя салдаты са стрэльбамі напагатове, камендант нетаропка падняў дубовае века.

Спачатку з'явіліся чатыры мокрыя галавы, чатыры бялявыя галавы з доўгімі выцвілымі валасамі, і вось са склепа адзін за адным вылезлі шасцёра мокрых, разгубленых немцаў.

Іх схапілі і звязалі. Потым, баючыся якой-небудзь неспадзяванкі, усе адразу рушылі назад у горад, раздзяліўшыся на дзве групы: адна суправаджала вязняў, другая — Малуазона, якога паклалі на сяннік, а сяннік — на жэрдкі.