Гі Мапасан - Навелы

Палкоўнік ашаломлена падняў руку, і ў тую ж хвіліну стары плюнуў яшчэ раз.

Афіцэры ўскочылі, і ўсе разам пачалі крычаць нейкія загады салдатам.

Не прайшло і хвіліны, як старога паставілі да сцяны, а ён гэтаксама ўсміхаўся свайму старэйшаму сыну Жану, нявестцы і двум унучкам, што спалохана глядзелі на яго...

Пераклад : Алесь Істомін

Мой дарагі дружа, ты нічога не разумееш? Я адчуваю гэта. Ты думаеш, я звар'яцеў? Ну, можа, трошкі і звар'яцеў, але не ад таго, што ты думаеш.

Так. Я жанюся. Вось.

Але мае думкі і перакананні не змяніліся. Спароўванне з дазволу і пад аховай закона я лічу глупствам, як і раней. Я перакананы, што восем мужоў з дзесяці — раганосцы. Ды яны іншага і не заслугоўваюць за тое, што мелі глупства надзець на сябе кайданы, адмовіцца ад свабоднага кахання — адзінай добрай і ўцешнай рэчы на гэтым свеце, абрэзаць крылы фантазіі, якая заўсёды цягне нас да ўсіх жанчын і г. д. Больш чым калі я адчуваю, што няздольны кахаць толькі адну жанчыну, бо я занадта буду кахаць усіх астатніх. Я б хацеў мець тысячу рук, тысячу вуснаў і тысячу... пачуццяў, каб здолець адначасова задушыць цэлае войска гэтых прывабных і малаважных істот.

І ўсё ж я жанюся.

Дадам таксама, што я зусім не ведаю сваёй будучай жонкі. Я бачыў яе мо разы чатыры ці пяць. Яна мне не брыдкая — гэтага мне дастаткова, каб рабіць з ёй тое, што я збіраюся рабіць. Яна нізенькая, бялявая і тоўсценькая. А паслязаўтра я ўжо буду жадаць высокую, чарнявую і худую.

Яна небагатая, з сям'і сярэдняга дастатку. Гэта адна з тых дзяўчат на выданні без асаблівых добрых якасцяў, але і без відавочных заганаў, якіх шмат можна знайсці сярод звычайнага буржуа. Пра яе кажуць: «Панна Ляжоль даволі мілая». А заўтра будуць казаць: «О, пані Рэймон вельмі мілая дама». Яна належыць да той процьмы сумленных дзяўчат, «ажаніцца з якімі — вялікае шчасце кожнаму мужчыну», аж да дня, калі заўважыш, што табе падабаюцца ўсе без выключэння жанчыны, акрамя той, што ты выбраў.

Дык чаму ж я жанюся, спытаеш ты?

Я нават не наважваюся адкрыць табе дзіўную і неверагодную прычыну, якая змусіла мяне на гэты вар'яцкі ўчынак.

Я жанюся, каб пазбыцца адзіноты!

Не ведаю, як гэта растлумачыць, як сказаць так, каб ты зразумеў. Можа, ты будзеш мяне шкадаваць ці пагарджаць мною, але каб ты толькі ведаў, які я цяпер няшчасны!

Я не хачу больш заставацца адзін уначы. Я хачу адчуваць, што нехта ёсць побач, насупраць, што нехта можа пагаварыць са мной, штосьці сказаць, няважна што.

Я хачу, каб некага можна было разбудзіць сярод ночы, пра нешта ў яго папытацца, пра якую-небудзь дробязь — толькі б пачуць нечы голас, адчуць, што ў маёй кватэры нехта жыве, што нечая душа не спіць, нечы розум працуе, каб раптам, запаліўшы свечку, убачыць людскі твар побач... таму што... (мне сорамна прызнацца)... таму што мне страшна, калі я адзін. Не, ты мяне пакуль што не разумееш. Я не баюся небяспекі. Калі б у пакой зайшоў чалавек, я б забіў яго не вагаючыся. Я не баюся прывідаў, я не веру ў звышнатуральнае. Я не веру ў мерцвякоў, бо веру ў поўнае разбурэнне кожнай істоты, што памірае.

Але!.. Так. Але!.. Дык вось! Я баюся сам сябе! Я баюся свайго страху, баюся гэтых сутаргаў майго неспакойнага розуму, гэтага жудлівага незразумелага страху.

Смейся, калі хочаш. Але гэта страшна, гэта невылечна. Я баюся сцен, мэблі, звычайных прадметаў, якія ў мяне нібы ажываюць. Асабліва я баюся трывожнага хвалявання думкі, баюся майго розуму, які перастае мне служыць, затуманены і развеяны загадкавым і нябачным страхам.

Спачатку я адчуваю нейкі няясны неспакой, які авалодвае маёй душой, ад якога ў мяне пачынаюць бегаць мурашкі па скуры. Я азіраюся. Нікога! А я б хацеў нешта ўбачыць! Што? Штосьці зразумелае. Бо я баюся толькі таму, што не разумею, чаму я баюся.

Я гавару — і баюся свайго голасу. Я іду — і баюся, што нехта невядомы хаваецца за дзвярыма, за фіранкай, у шафе, пад ложкам. І аднак я ведаю, што нідзе нікога няма.

Я нечакана паварочваюся, бо баюся таго, што ў мяне за спінай, хоць там нічога няма, і я гэта ведаю.

Я хвалююся, адчуваю, як мой страх расце, зачыняюся ў сваім пакоі, кідаюся ў ложак, хаваюся пад коўдрай. Скруціўшыся ў клубочак, я з роспаччу заплюшчваю вочы і ляжу так цэлую вечнасць, думаючы толькі пра тое, што свечка засталася гарэць на начным століку і што трэба яе патушыць. Але я баюся.

Гэта жахліва, праўда?

Раней я нічога гэткага не адчуваў. Я спакойна вяртаўся дадому. Я хадзіў з кута ў кут па кватэры, і нічога не засмучала спакою маёй душы. Калі б мне тады сказалі, якая хвароба, які неверагодны, бязглузды і жахлівы страх мною авалодае, я б толькі пасмяяўся. Я спакойна расчыняў дзверы ў цемры, я засынаў павольна, не зачыніўшыся на засаўку, і ніколі не ўставаў сярод ночы, каб пераканацца, што ўсе дзверы ў маім пакоі зачыненыя.