Гі Мапасан - Навелы

Таўстушка, уражаная, спынілася; потым сабрала ўсю сваю мужнасць, падышла да жонкі фабрыканта і збянтэжана пралепятала:

— Добры дзень, пані...

Тая толькі ледзь кіўнула галавой і кінула на яе позірк зганьбаванай дабрачыннасці. Усе прыкідваліся, што дужа заняты сваімі справамі, і трымаліся як мага далей ад Пампушкі, нібыта яна ў сваім прыполе прынесла нейкую заразу. Потым усе таропка падаліся ў карэту; Пампушка ўвайшла апошняя і моўчкі села на тое ж месца, якое займала на пачатку дарогі.

Яе, здавалася, болей не заўважалі, не пазнавалі; адно пані Люазо, з асуджэннем разглядваючы яе зводдаль, сказала мужу напаўголаса:

— Якое шчасце, што я сяджу не побач з ёю!

Цяжкі дыліжанс калыхнуўся, і падарожжа ўзнавілася.

Спачатку ўсе маўчалі. Пампушка не адважвалася ўзняць вочы. Яна і гневалася на сваіх суседзяў, і адчувала сябе прыніжанай, што саступіла ім, што апаганіла сябе пацалункамі прусака, у абдымкі якога яе штурхнулі гэтыя крывадушнікі.

Неўзабаве графіня абярнулася да пані Карэ-Лямадон і абарвала гнятлівае маўчанне.

— Вы, здаецца, знаёмыя з паняю д'Этрэль?

— А як жа, гэта мая прыяцелька!

— Якая цудоўная жанчына!

— Проста чароўная! Вось ужо дзе вытанчаная натура, адукаваная, таленавітая! І дзівосна спявае, і малюе проста выдатна!

Фабрыкант субяседнічаў з графам, і скрозь бразгатанне шыбак часам чуліся словы: «купон — вэксаль — плацёж — у тэрмін».

Люазо, які сцягнуў у заезным двары старую калоду картаў, замусоленую за пяць гадоў гульні на кепска выцертых сталах, расчаў з жонкай партыю ў безік. Манашкі ўзяліся за доўгія ружанцы, што звісалі ў іх з пояса, суладна перажагналіся, і ўраз вусны іх шпарка заварушыліся, захадзілі імклівым невыразным шэптам, быццам спаборнічаючы ў хуткасці; раз-пораз яны цалавалі абразок, зноў жагналіся і зноў усчыналі сваё таропкае, бясконцае мармытанне. Карнюдэ сядзеў задумлівы, нерухомы. Па трох гадзінах дарогі Люазо сабраў карты і сказаў:

— Пара і перакусіць!

Яго жонка дастала перавязаны вяровачкай скрутак і выняла кавалак халоднай цяляціны. Яна акуратна парэзала яго на тонкія, тугія лустачкі, і яны пачалі есці.

— А што, калі і мы — з іх прыкладу? — прапанавала графіня.

Пярэчання не было, і яна распакавала харчы, нагатаваныя на дзве сямейныя пары. У прадаўгаватай фаянсавай місцы з відарысам зайца на накрыўцы, які азначаў, што тут месціцца паштэт з зайчаціны, ляжала сакаўная, уперамешку з іншымі, тонка нарэзанымі гатункамі мяса, смажаная дзічына, па якой збягалі белыя ручаінкі тлушчу. На кавалку швейцарскага сыру, вынятым з газеты, віднелася слова «Здарэнні», выбітае на яго масляністай паверхні.

Манашкі распакавалі цэлае кола каўбасы, якая пахла часнаком, а Карнюдэ, запусціўшы абедзве рукі адначасова ў шырокія кішэні свайго паліто, дастаў з адной чатыры звараныя ўкрутую яйкі, а з другой лусту хлеба. Ён абабраў яйцы, кінуў шкарлупіну сабе пад ногі ў салому і стаў есці, упускаючы на пышную бараду светла-жоўтыя крошкі, якія нагадвалі там зоркі.

Пампушка, якая ў спешцы і разгубленасці ранішняга абуджэння не здолела ні пра што паклапаціцца, ажно задыхалася ад шаленства, гледзячы на гэтых людзей, якія так няўзрушана спатольвалі свой голад. Спачатку яе ахапіў гнеў, і яна ўжо разявіла рот, каб выплеснуць ім усё, што яна пра іх думае, і патокі лаянкі ўжо гатовыя былі хлынуць з яе вуснаў; але яе душыла такое абурэнне, што яна не магла гаварыць.

Ніхто не глядзеў на яе, не думаў пра яе. Яна адчувала, што яе захліствае пагарда гэтых шляхетных мярзотнікаў, якія спярша ахвяравалі ёю, а потым кінулі прэч, як непатрэбную брудную анучу. Тут ёй успомнілася яе вялікая карзіна, напакаваная ўсялякай ядою, якую яны так прагна спустошылі, прыгадаліся два кураняці ў празрыстым жэле, паштэты, грушы, чатыры бутэлькі бардоскага; яе гнеў раптоўна апаў, быццам недзе ўсярэдзіне ў яе лопнула занадта напятая струна, і яна адчула, што вось-вось расплачацца. Яна рабіла неймаверныя намаганні, каўтала слёзы, як дзіця, але яны выступалі на вачах, паблісквалі на вейках, і неўзабаве дзве буйныя слязіны паволі пакаціліся па шчоках. За імі, ужо шпарчэй, пабеглі другія, яны сцякалі, нібы кроплі вады з расколіны ўцёса, і адна за адной падалі на круты выстул яе грудзей. Яна сядзела роўна, з акамянелым бледным тварам, гледзячы ў адну кропку, у надзеі, што на яе не звернуць увагі.

Але графіня заўважыла слёзы ў Пампушкі і жэстам паказала на яе мужу. Ён паціснуў плячыма, як бы кажучы: «Што зробіш, я тут ні пры чым». Пані Люазо бязгучна, але пераможна засмяялася і прамармытала: