Паліталёгія. Асноўны курс

Функцыянальна-структурны падыход мацней укаранiўся ў сацыялёгii (а таксама ў этналёгii, як, напрыклад, у Малiноўскага цi Левi-Строса), чымся ў палiталёгii; ён дасьлядуе як палiтычныя паводзiны, так і палiтычныя iнстытуцыi ў аспэкце iх узьдзеяньня на (мэханiстычна цi арганiстычна, кiбэрнэтычна цi бiялягiчна абумоўленую) звышсыстэму, прычым яе функцыянальная эфэктыўнасьць i бесьперабойнае ўзаемадзеяньне ейных частак стаецца нарматыўным складнікам у тэорыi сыстэмы: месца анталягiчных тут заступiлi функцыяналiсцкія цi сыстэмныя iмпэратывы, якiя ў выніку сваёй вылучнай арыентацыі на стабільнасьць сыстэмы напару — ува ўсякiм разе, з нарматыўнага пункту гледжаньня — уключаюць цынiчную стратэгiю сваёй легiтымацыі. Галоўнай тэарэтычнай (а таксама i практычнай, як ужо паказалi экалягiчныя дэбаты) праблемай гэтага падыходу ёсьць адрозьніваньне «сыстэмы» i «асяродзьдзя» цi, інакш кажучы, пытаньне аб тым, да якога зь іх варта залічаць iнстытуцыi i рэсурсы. Нарэшце, хутчэй спэцыфiчным для палiталягiчнага дасьледаваньня можа быць названы кампаратыўны падыход, пры якiм прыраўнаньне палiтычных структураў, iнстытуцыяў i рашэньняў выконвае функцыю субстытуту немагчымага ў палітыцы навукова кантраляванага экспэрымэнту. Пры гэтым кампаратыўны мэтад ні ў якім разе не выключае прадстаўленых уперад падыходаў і выступае, як правiла, у розных зь iмi камбiнацыях. Галоўнай праблемай кампаратыўнага падыходу ёсьць вызначэньне цi выбар прыраўноўваных міжсобку адзiнак. Гэта могуць быць палiтычна зададзеныя велiчынi, напрыклад, дзяржавы, цi геаграфiчна яўна вызначаныя рэгiёны з собскай гiсторыяй i культурай; аднак прыраўноўвацца міжсобку могуць таксама i такiя велiчынi, якiя самi сьпярша былi сканструяваныя пры дапамозе навуковых мэтадаў, — напрыклад, вылучаная на падставе пэўных сацыялягiчна рэлевантных прыкмет група насельнiцтва ў Фэдэрацыйнай Рэспубліцы Нямеччыне, Францыi, Вялiкабрытанii i ў Злучаных Штатах Амэрыкi, прычым можа вымярацца i прыраўноўвацца ейнае стаўленьне, напрыклад, да гонкі ўзбраеньняў, голаду ў Трэцiм сьвеце i г.д.

Працы, зьбертыя ў гэтай кнiзе, таксама паказваюць, што пурызм у мэтадах, якія выкарыстоўваюцца ў палiталёгii, сустракаецца вельмі рэдка (яшчэ адна прычына ўзьнікненьня шматлікіх «школаў» пасьля ўвядзеньня дысцыпліны), больш таго, пры разрабленьні пэўнай праблемы, як правiла, розныя мэтадычныя падыходы спалучаюцца міжсобку, прычым гэта зусiм не абавязкова абяртаецца мэтадычным эклектызмам, адвольнай камбiнацыяй мэтадаў згодна з адпаведнымi патрэбамi дасьледніка. Калi навуку можна вызначыць як мэтадычна праводжаную вытворчасьць ведаў пра аб’ектыўна абмежаваныя пытаньнi, то палiталёгiя, пэўна, належыць да тых навук, якiм патрабуецца незьлiчонае мноства мэтадаў, таму што межы яе прадмету зьменлiвыя i расплывiстыя.

Adorno, Theodor W. u.a. 1969: Der Positivismusstreit in der deutschen Soziologie, Neuwied/Berlin.

Anderson, Perry 1978: Über den westlichen Marxismus (aus d. Engl. v. R. Kaiser), Frankfurt/M.

Bergstraesser, Arnold 1961: Politik in Wissenschaft und Bildung, Freiburg (2. erw. Aufl. 1966).

Beyme, Klaus von 1980: Die politischen Theorien der Gegenwart. Eine Einführung, München (4. überarb. u. erg. Auflage).

Blanke, Bernhard u. a. 1975: Kritik der Politischen Wissenschaft, 2 Bde, Frankfurt / New York.

Bloch, Marc / Braudel, Fernand / Febvre, Lucien u.a. 1977: Schrift und Materie der Geschichte. Vorschlage zur systematischen Aneignung historischer Prozesse, hrsg. von C. Honegger, Frankfurt/M.

Bracher, Karl Dietrich 1984: Zeitgeschichtliche Kontroversen um Faschismus, Totalitarismus, Demokratie, München (5. veränd. und erw. Ausg.).

Faber, Karl-Georg / Meier, Christian (Hrsg.) 1978: Historische Prozesse (Beiträge zur Historik, Bd. 2), München.

Fraenkel, Ernst 1967: Die Wissenschaft von der Politik und die Gesellschaft; in: H. Schneider (Hrsg.): Aufgabe und Selbstverständnis der Politischen Wissenschaft, Darmstadt (zuerst in: Gesellschaft — Staat — Erziehung, 8. Jg., 1963).

Hennis, Wilhelm 1967: Bemerkungen zur wissenschaftsgeschichtlichen Situation der Politischen Wissenschaften; in: H. Schneider (Hrsg.): Aufgabe und Selbstverständnis der Politischen Wissenschaft, Darmstadt (zuerst in: Gesellschaft — Staat — Erziehung, 5. Jg., 1960, Heft 5).

Iggers, Georg G. 1971: Deutsche Geschichtswissenschaft, München.

Kastendiek, Hans 1977: Die Entwicklung der westdeutschen Politikwissenschaft, Frankfurt/M.

Kuhn, Thomas S. 1973: Die Struktur wissenschaftlicher Revolutionen, Frankfurt/M.

Lenk, Kurt 1975: Politische Wissenschaft. Ein Grundriss, Stuttgart.

Löwith, Karl 1953: Weltgeschichte und Heilsgeschehen. Die theologischen Voraussetzungen der Geschichtsphilosophie, Stuttgart.

Maier, Hans 1967: Zur Lage der politischen Wissenschaft in Deutschland; in: H. Schneider (Hrsg.): Aufgabe und Selbstverständnis der Politischen Wissenschaft, Darmstadt (zuerst in: Vierteljahreshefte für Zeitgeschichte, 10 Jg., 1962).

Maier, Hans 1985: Politische Wissenschaft in Deutschland. Lehre und Wirkung, München (erw. Neuausg.).

Mommsen, Hans 1967: Zum Verhältnis von Politischer Wissenschaft und Geschichtswissenschaft in Deutschland; in: H. Schneider (Hrsg.): Aufgabe und Selbstverständnis der Politischen Wissenschaft, Darmstadt (zuerst in: Vierteljahreshefte für Zeitgeschichte, 10 Jg. 1962).

Narr, Wolf-Dieter 1972: Logik der Politikwissenschaft — eine propädeutische Skizze; in: Politikwissenschaft. Eine Einführung in ihre Probleme, hrsg. von Gisela Kress und Dieter Senghaas, Frankfurt/M.