Мікола Шкялёнак - Беларусь і суседзі

Ceмeнтковскій. Белорусскія древности в. 1. б. 85.

У існаваньні чалавека ў Беларусі ў пару палеоліту апрача вышэй успомненых дадзеных, праф. А.Сьпіцына не пераканалі i знаходкі Е. Раманава, якія ён залічыў да палеоліту. Дачка Раманава прыслала ў Акадэмію Навук СССР дзьве пляншэты з гэтымі знаходкамі. Знаходкі апісаны Е. Раманавым у працы «Матеріялы по исторической топографіі Витебской губ. 1898 г.", б. 18-23.

Даклад К. Палікарповіча ў гістарычна-архэолёгічнай Камісіі Інстытуту Беларускае Культуры ў Менску (глядзі Гістарычна-архэолёгічны зборнік №1 Інст. Белар. Культуры, Менск, 1927, б. 358—360, апрацаваньне З. Даўгялы).

Вывучэньнем гэтых стаянак займаліся беларускія архэолёгі Г. Мірчынк, В. Громаў, С. Замятнін. К. Палікарповіч, А. Ляўданскі (глядзі „Запіскі Аддзелу Гуманітарных Навук, кн. II. Працы Архэолёгічнае Камісіі, том 11. Бел. Акад. Нав. Менск, 1930, дзе зьмешчаны іхнія працы).

Згэтага відаць, што нэолітычны чалавек гусьцей жыў на ўсходзе Беларусі. Пярэчыў-бы гэтаму факт, што нэолітычных знаходак адносна мала адкрыта ў Смаленшчыне. Трэба аднак узяць пад увагу, што досьледы Смаленшчыны з гэтага гледзішча пачаліся толькі ў 1924 г. беларускімі архэолагамі. Гэтак А. Ляўданскі ў 1924 г. знайшоў першую нэоліт. стаянку ў 20 клм. ад Смаленска каля ст. Катынь, а другую ў 1925 г. 24 клм. ад Смаленска недалёка ад вёскі Ніжніх Нямыкараў. У гэтым-жа 1925 г. H. Савін знайшоў нэоліт. стаянкі ў Дарагабужскім павеце, каля Дарагабужу i ўніз па Дняпры ў в. Хатычкі, Бізюкова, Аляксейкава, Бабаедава i на р.Угры пры ўтоку ў яе р. Вароны. Ёсьць сьляды нэолітычных стаянак i каля в.в. Ліцьвінава і Стара-Меншыкава, Вяземскага пав. Магчыма дзеля гэтага, што адносная рэдкасьць нэоліт. знаходак у Смаленшчыне аб'ясьняецца спозьненымі досьледамі, як дапушчае і А. Ляўданскі, але ня выключаецц думка, што нэалітычны чалавек тут радзей. Тады трэба было-б лічыць, што гэты чалавек найгусьцей жыў у сярэдняй Белаврусі (глядзі А. Ляўданскі. Неалітычныя стаянкі ў Смаленскай губ. Гістарычна-архэолёгічны зборнік Інястытуту Беларускае Культуры № 1. Выданьне І.Б.К. Менск, 1927., б. 177-179).

Падамо тут найгалаўнейшыя працы гэтых дасьледчыкаў, у як1х можна знайсьці дадзеныя аб нэолітычных знаходках у Беларусі. А. Сeмeнтковскій. Белорусскія древности в. I. Спб. 1890 г. А.Уваров. Археологія Россіі т. 2. Москва 1891 г„ б. 39-46, 51-53, 137-138. E. Tyszkiewicz. Badania archeologiczne, Wilno, 1850 г. Ф. Добрянскій. Каталогь предметовъ Музея Древностей, состоящаго при Виленской Публичной Библиотeк, Вильна, 1879 г. Татуръ. Очеркъ археологическихъ памятниковъ на пространстве Минской губерніі. К. Туszkiewicz. O kurhanach na Litwie і Rusi Zachodniej, Berlin, 1868 г. H. Авенаріусь. Заметка о раскопках въ Минской губерніі въ 1889 и 1890 годахъ (Труды Виленскаго Одделенія Моск. Предвар. Комитета по устройству въ Вільне IX Археологическаго Съезда. Вильна, 1893). М. Кустінскій. Докладъ о раскопкахъ въ области Кривичей (Древности, т. IV. Москва. 1874 г.). Е. Романовъ. О раскопкахъ въ Могилевской губерній (Древности, т. XII. Москва, 1888 г.). Яго—ж. Раскопки въ Могилевской губ., въ 1888 г. (Древности т. XIII. в. I. Москва. 1889 г.). Яго-ж. Археологіческія разведки въ Могилевской губ., Вильна, 1912 г. Яго-ж. Матеріялы по исторической топографіі Витебской губ., Могилевъ, 1898 г. Я г о—ж. Археологіческій очеркъ Гомельскаго уезда, Вильня, 1910 г. П. Лерхъ. Орудія каменнаго і бронзоваго вековъ въ Европе (въ Изв. Имп. Арх. Общ. т. IV. Спб. 1863 г.). Глядзі так-жа: Каталогъ Собранія древностей г р. А. С. Уварова, Москва, 1887 г., б. 21 i Каталогъ предметовъ выставки VIII археологическаго съезда, Москва, 1890 г.

Праўда, у 1869 г. у Вільні паўстаў г. зв. „Северо-Западный Отдълъ Импер. Русскаго Географ. Общества", пры якім была створана сэкцыя архэолёгіі, якая магла-б заняцца сыстэматызаваньнем архэолёгічных досьледаў і іx вывучэньнем. Аднак да 1910 г. увесь аддзел разам з сэкцыяй існаваў толькі на паперы. У 1910 г. ён быў узноўлены. Аддзел зьмясьціў некалькі прац архэолёгаў-аматараў, перэважна з курганнай пары, у сваіх „Записках" i плянаваў сыстэматычнае вывучэньне краю з гледзішча яго архэолёгіі, аднак гэтаму перашкодзіла вайна (глядзі „Записки" Сев.-зап. отдел. Имп. Рус. Геогр. Общ. за 1911—1913 г., выдадзеныя ў Вільні). З гледзішча архэолёгічнага мелі сваё значэньне ладжаныя ў розных гарадох Імпер. Археол. Обствам у Маскве штогоднія архэолёгічныя зьезды, на якія прыгатаўляліся даклады аб архэолёгічных здабытках у розных краінах б. Расеі і між іншым у Беларусі.