Анатоль Астапенка - Паслухайце нацыяналіста

Далей І.Кірылюк адкрыта раскрывае сваю няпрызнасць да ўсяго беларускага , да ўсяго нацыянальнага: “внутри церковной ограды есть только одна национальность – христианин.” Не дапускаючы нават думкі аб аўтакефаліі нашай царквы, яна піша: “Не является само по себе возбуждение подобной дискуссиии (аб мове і аўтакефаліі – А.А.), которую провоцирует автор (г.зн. – я), используя “ЦС” средством разделения, выявления церковных людей, которые будут “кричать об автокефалии”. І. Кірылюк, магчыма, не ведае, што беларуская мова была дзяржаўнай у нашай старажытнай беларускай дзяржаве – Вялікім княстве Літоўскім, на ёй выдавалася і Святое Пісанне – Біблія Францыска Скарыны. Хацелася б нагадаць у сувязі з гэтым словы з Дзеянняў Святых Апосталаў: “Ці ж ня ўсе, што гавораць, Галілеяне? Як жа мы чуем ад іх кожны сваю мову? Мы ж родам з Тарфіі, Лідзіі... , але ўсе мы чуем, як яны гавораць нашымі мовамі пра вялікія цуды Божыя.” (Дзеі 2: 7–11).

Пра неабходнасць выкарыстання роднай мовы ў богаслужэнні гаварыў пад час літургіі ў царкве “Усіх беларускіх святых” 1 сакавіка 1992 г. мітрапаліт БАПЦ а.Мікалай. Ён казаў: “Наша беларуская мова – мова святая і ёй належыць святое месца ў Праваслаўнай царкве.

І, нарэшце, апошняе, пра што хацелася б сказаць. Гэта – нядаўнія змены, якія адбыліся ў царкоўным богаслужэнні. З верасня 1997 года ў Свята-Петра-Паўлаўскім саборы на беларускай мове служаць малебен “За беларускі народ” і акафіст Тром Віленскім Мучанікам. Клопат гэты ўзяў на сябе настаяцель храма пратаіярэй а. Георгій Латушка і хор брацтва Трох Віленскіх Мучанікаў. Акрамя таго, рыхтуецца пераклад літургіі на беларускую мову. Пераклад гэты з царкоўнаславянскай мовы робіцца вядомым дзеячом у галіне беларусізацыі царквы пратаіярэем Свята-Духаўскага храма а. Сергіем Гардуном.

Ва ўсім гэтым застаецца дзіўным адзін факт. Не зразумела наступнае: дзе нашы адраджэнцы? Дзе свядомая праваслаўная інтэлігенцыя? Згаданы акафіст і малебен праходзяць у паўпустым храме. Прысутнічаюць на гэтай службе ўсё тыя ж бабкі, ды некалькі маладых людзей.

Таму трэба пачынаць з другога канца, пачынаць з нас саміх. А то атрымліваецца, што размоў пра царкву шмат, а вось каб прыйсці у храм, справіць службу, памаліцца па беларуску – дык ахвотнікаў мала. Навошта ж наогул ставіць пытанне аб беларускамоўным набажэнстве, калі самі спадары свядомыя беларусы яго ігнаруюць. Яно ёсць і трэба карыстацца такой магчымасцю.

Крытыка выказаных поглядаў на мову праваслаўнай царквы вядзецца ў сучасным друку часам людзьмі, якія стаяць на дыяметральна процiлеглых пазiцыях. Аналiзуючы iх змест, я прыйшоў да далёка не новай высновы: царкоўная дзейнасць i ўсялякая наогул палеміка на гэтую тэму напрамую звязаны з палiтыкай. I як бы не адхрышчвалiся ад палiтыкi аўтары шматлiкiх артыкулаў – iх палiтычная пазiцыя ўсё роўна праявiцца.

А можа iснуе магчымасць, калi не пазбегнуць палiтыкi, то хаця неяк зменшыць яе ўсціск? Як выказаць сваю думку максiмальна аб'ектыўна i далiкатна, не закрануўшы балючых струн свайго апанента?

Мабыць, менавiта ў гэтым i ёсць найвялiкшая цяжкасць любых дыскусiй. I як тут не згадаць "метадаў" прапаганды Святога Пiсання, якiя практыкуюць баптысты i iншыя пратэстанцкiя канфесii. Каму не знаёмая постаць жанчыны з Бiблiяй у руцэ, якая едзе з Вамi ў адным тралейбусе, гучна дэкламуе бiблейскiя тэксты i заклiкае, ледзь не з пагрозамi, верыць у Хрыста. А едуць з вамi розныя людзi – i атэiсты, i веруючыя, i проста тыя, якiя спяшаюцца на працу i рыхтуюцца да шматлiкiх будзёных спраў. У мяне, прынамсi, такая "прапаганда" пад'ёму рэлігiйнага энтузiазму не вызывае.

Прыведзены вышэй артыкул I.Кiрылюк з'яўляецца спробай крытыкi маiх думак, аднак ён увесь прасякнуты духам катэгарычнасцi i гэта, нават, адзначана ўва ўступным слове рэдакцыi: "автор к сожалению, как обычно случается у нас духовно немощных, претендует на исключительную правильность своих суждений" Ужо ў першых радках артыкула ставiцца пад сумненне само iснаванне праблемы мовы ў царкве: "У них (прыхаджан храмаў – А.А.) такой вопрос вызывает удивление и недоумение...» Але ж праблема ёсць, існуе цэлае кола людзей, якія лічаць неабходным увядзенне беларускай мовы ў набажэнства. Так, спадар А.Жукоўскі ў артыкуле пад назвай «Бог чуе нас па-беларуску» («Наша слова, 13 траўня 1998 г.) выказваецца за адназначнае вырашэнне гэтага пытання: беларусы павiнны звяртацца да Бога на роднай мове.

Праблема мовы ў царкве, безумоўна, ёсць. Зразумела, прыхiльнiкаў беларушчыны не шмат сярод прыхаджан, але ж iх – гэтых прыхільнікаў – не шмат i наогул у нашым дэнацыяналiзаваным грамадстве. Аднак яны ёсць. I за iх трэба ваяваць. Царква павiнна змагацца за кожную з чалавечых душ, рабiць усё магчымае для задавальнення нацыянальных патрэб кожнага свядомага беларуса. І калi гэта патрабуе дадатковых намаганняў, калi трэба пайсцi на пэўную ломку стэрэатыпаў – у нашым выпадку пераходу ў богаслужэннi на беларускую мову, то гэтага не варта пазбягаць, а iсцi да яго насустрач з адкрытым сэрцам.