Янка Юхнавец - Урачыстасьць у садзе[Драматычныя начыркі]

Самук: (урыўна) Не ўспамінай, Яня! (прыгнібліва, з самавітай пагардай да сябеь адкосна рукой) На зямлю, недарэку! Багнэтам у горла — пашкадуй кулю… (хмурна да Яніны) Ужо пятнаццаць гадоў з таго часу мінула, а яно ня мінуе мяне… (указна рукой да весьніцаў) Кажны год тая самая песьня: герой — Самук… Самук — герой…

Яніна: Словы гэтыя, як песьня, адвечнымі будуць.

Самук: (спакойна) Словы? Песьня? Ці адвечная забойства? Хоць крыху асудку свайму мінуламу…

Яніна: Ня крыўдзі мяне… кахай мяне.

Самук: (сьцюдзёна) Навошта рахаваца гэтым: к а х а й?

Яніна: Сяньня я патрабую твайго каханьня яшчэ больш, або-удзячнасьць за яго…

Самук: (прастае да уваходу у сад, зь ім — Яніна) Трэба-ж спаткаць яго. У цябе, Яніна, як у майго сына, ня ўсе гузікі ў кашулі ўшытыя, але умеш шыць адны і тыя пытаньні: а чаму? а чаму?

Яніна: (ёй усёдна) Ты-ж мусіў да журналістаў прызвычаіцца. (спыняецца) Пра мяне, твайго паплечніка, пасьля году вайны забыліся, і ўцеха адна: па-ранейшаму Марусяй змагаркай клічуць…

Самук: (не прыпыняецца, сам сабе) А сынок дзесьці сядзіць у маёй хаце, і слухае ейную гутарку… Ах, які я дурны! Дурням не заўсёды падвода па дарозе. (Яніна барзьдзіць за імь сустракаюць журналіста)

Журналіст: Зайдрошчу!.. Люблю лета, і вось лета, поўнае лета ў вашай сялібе із садам навакол. Я — бабруйскі, з тэй самай рэспублікі, але ваша мясцовасьць падабаецца найлепш: бары, сады, і птушкі???.

Самук: (вітаецца зь ім) Тады здароўся, сынок… Вас можна назваць сынам?

Журналіст: Калі ласка! Мне дваццаць чатыры, а зь іх два гады ў вашым раёне жыву.

Самук: Не жаніўся яшчэ?

Журналіст: Не. (пакуль безуважліва глядзіць на Яніну)

Самук: Жаніся. Тут дзеўкі не бабруйскія, а беларускія.

Журналіст: Дзякую! (шчыра ўсьміхаецца, да Яніны) Я з вамі знаёмы раней: дабрыдзень!

Яніна: (абыякава) Але, але — дабрыдзень! (усе ідуць да стала ў садзе)

Самук: Сядайце, калі ласка! Яніна — на свой пень, а я на крэсла. (да журналіста) А вы на ўслон каля стала, пісаць будзе ляпей. (сядаюць) Пра што будзеце пытацца ў гэтым годзе — напэўна, тое самае?

Журналіст: Магчыма, успомнім, што ўспаміналася.

Самук: Я мешчанін. Пра заўтрашні дзень турбуюся.

Журналіст: Ня трэба быць Салтыкоўскім пячкуром.

Самук: (задзіўлена) Ня вучы, сынок, самі поўныя мудротай і жыцьцём. (устае з крэслаь ходзіць) Вось хутка будзе вечар. У нас, як нідзе, бываюць прыгожыя вечары. (пярэрва) Мой паважаны журналіст, як толькі ўстаў з крэсла, мне падумалася пра адно прыгожае мейсца. (Яніна схватна прычэсвае валасы, і надзіць паглядзецца на уваход да сялібы) Паміж мястэчкам і нашай вёскай ёсьць палявая дарога, яна цягнецца ў лес… я ведаю у які лес… яна ўся ўезджаная і нават, аж да лесу, без калюгаў. Хлапчуком-вучнем мне карцела прайсьціся па ёй. Завельмі ўразьлівая гэта дарога: з аднаго боку — нівы із збажыной, а з другога — палявая лаза густая і амшары аж у лес. У часе вайны я хацеў прайсьціся па ёй, і гукнуць, каб пачуць рэха… Рэха вясной, ды яшчэ раніцай. (Яніна ўстае, складае, роўніць даміно на стале) Але пад маёй камандай жывыя людзі былі. (кароткая пярэрва) І дарога была стратэгічная. (Яніна сядае, зноў прыхоплівае валасы) Тая дарога была наўмысна уезджаная. Я хачу зарасьціць яе калючым цёрнам.

Яніна: Не жартуй, Самук.

Самук: Валей скажы хлопец упобач нас з тытулам журналіста…

Журналіст: Мроі нас хвалююць і клічуць да чагосьці… дарога без калочан!

Самук: (спакмечвае у вакне сынаь вакно расчыненаеь па вайсковаму прывітаў сына, той памахаў яму рукойь у Яніны спакметная радасьць: журналіст азірае ўсіх) Пра мяне зноў знойздзе у мінулых выданьнях, спішыце адтуль тое самае: г е рой, але мроў свае ня зьдзесьніў. Па палявой дарозе уезджанай, ён працішоўся??? можа з цяжкасьцяй. Адна нага не свая, другая — сто разоў прастрэляная. Але хадзіць хачу.

Журналіст: Я напагатове з вамі прайсьціся па тэй дарозе. Жадаеце?

Самук: (цяжка ступае колькі крокаў, сядае ў крэслаь Яніна памгавае) Так, так… (сумбурна) Ня мучайце мяне ўжо вядомым. (Журналіст ледзь зрухнуўся) За ўсё страшнейшая Айчына. Айчына зробіць зь цябе героя, калі толькі ты хацеў быць героям дзеля яе, за ейнае існаваньня. І-і-і, потым паслухмянага мніха дзяржаўнаму закону прымусіць… і, урэшце: самая няшчасная — батраком, тулягам зробяць дзеля касты… Ах, ня будзем гутарыць пра гэта! Свая праўдзівасьць творыць крыўду сабе й іншым.

Журналіст: Шаную вашы выказваньні. Дазвольце распытаць вас, як вы абаранялі подступы да Бярэзінскай пушы?

Самук: (устае, падыходзіць да журналіста) Мне сяньня не да гэтага… Сынок, мы сіла была непарможная… не патрыятычнага хлусьня.??????????????????????????????