Янка Юхнавец - Урачыстасьць у садзе[Драматычныя начыркі]

Яніна: (сядае насупраць на калодцы) А мне мінулае толькі будучым ясьвіцца.

Самук: Як каму — цяжка сказаць. Мінулае жыцьцё заўсёды добрае, хоць і суровае было, але будучыня таксама будзе мінулым. Шмат скратнага, падкупнага ў думках і наўмерах было ў тых, хто жыў раней за нас.

Яніна: Ты хочаш сказаць, што і старасьцьп і маладосьць у адным кругу месьцяцца?

Самук: Не падпраўляй мяне. Я толькі звычайна загаварыў пра мінулае. (мутна) Мы і яны, што памерлі, адны і тыя вярбоўшчыкі жыцьця. Вярбуем, вярбуем, а яно ведае вартасьць сваю: адверніцца ад цябе, і бывай — каціся ўніз. Прырода, або чалавек, усяго толькі творчая разбуральнасьць, быццам праз магчымасьцяў. (нахіліўшыся да Яніны) Табе-ж пра гэтаа не гаварыць: ты інжынер, а я ў чынах салдат былы.

Яніна: Навошта крыўдзіш сябе? Вось гэты інжынер таксама любіць мінулае… Не, агаваруся! Мне прыемней сказаць: я люблю сваю вёску, і шчасьлівая, вельмі шчасьлівая, бо маю працу ў мястэчку. Тры кілёмэтры, раніцай прайсьціся да працы — любасьць, вялікая любасьць. (устаеь ніякавата скучвае валасы на патыліцы) І пра што толькі не падумаю, ідучы той самай дарогай. Часта ніякавата ў душы робіцца, калі на ўзбоччы пазнаеш сьляды сваіх чаравікаў. Усё цела навокмець, кастру баватай вопраткай робіцца. (усьміхаеццаь прахаджвае паміж калодкі й Самука)

Самук: За маім жыцьцём наглядалі іншыя людзі, таму ня ведаў, як пабудаваць яго. Я кажу — пабудаваць, хоць бы крохкай дадумнасьцяй. Жыцьцё ад Бога, значыць, не валодаеш ім, жыцьцё не ад Бога, тое самая, бы… бы… нейкае абяцаньне. Быццам раб, якому можна сьмела сказаць: ты — раб!

Яніна: Людзі баяцца людзей, толькі часам — Бога.

Самук: (адхінуўся на сярэдзіну крэсла) Ты заўсёды собіш мяне на разважаньні… (глядзіць ёй у вочы, яна стаіць перад ім) Не шакдуй і не замінай іншым — прашу… Няўжо штосьці благое можа стацца із сынам?

Яніна: Даражоны мой, навошта даваў згоду пабачыць сына якраз у першы тыдзень вакацыяў? Што, не магла ўбачыць яго ў часе вучэньня ў Менску? Магла.

Самук: Я цяпер ня хітры, але сумненны і справядлівы да свайго мінулага.

Яніна: (сьціпла, у вялікай пашане) Ты чалавек вялікай душы. (кладзе рукі на Самуковы плечы)…яна прыехала ўвечары, і спынілася ў мяне пераначаваць. З ейных гутарак я адразу зразумела: хоча зманіць сына, каб ён пакінуў цябе і паехаў жыць да яе і вотчама. Я адважылася сказаць ёй: позна адумалася, ён вырас не пад тваёй апекай.

Самук: І пад тваёй апекай.

Яніна: Мой учынак вельмі сьціплы… Але вось далей пра яе. Праз паўгода, сказала — сын будзе трымаць дзяржаўныя экзамены на праўніка… Свой клопат — свой

хлеб…

Самук: Чаму не прыдушыла яе?

Яніна: (ляпаючы па ягоным плячы) Не партызанскія часы, каб прыдушваць.

Самук: Праўда, Яніна! Праўда! Даруй маю дурноту. (гладзіць галена) Ад праўды атпутаванае галена пачало жыць.

Яніна: Не хвалюйся. Пачакай.

Самук: (з позіркам увыш) Мой Уладзімер! Я прыладжваў цябе да будачага жыцьця.

Яніна: (пераканальна) здаецца, цэлае жыцьцё жыву з табой. Забудзь на яе!

Самук: …ты толькі сястра мне, як сястра… і тымчасам я адзін-адзіноты.

Яніна: А сын?

Самук: Яніна, не ўспамінай яго — балагад прыхамаць. Ды-д, можа, усё будзе добра. (перамагаючы ранейшы і наўсьпелы настрой) Я хачу плакаць, гэтак плакаць, калі ўбачыў сваіх бацькоў і родзічаў расстраляных, скавэржаных кулямі. Яны перш паслалі мяне змагацца з фашыстамі…

Яніна: Ты зьдзейсьніў! Мо не адзін нямец памятае тваё спараўднае: зуб за зуб, вока за вока.

Самук: Божа мой, якое жахлівае жыцьцё! Мая векавітасьць нікому не належыць. Я кінуты жыцьцём пажыць і адысьці…

Яніна: Навошта квяліць сябе мінулым? (нэрвова сьціская валасы над патыліцай)

Самук: (устае з крэслаь бязуважна пазірае на Яніну) Але жыцьцё, якім жыву яшчэ, упрыгожыць не ўмею, нават словамі прыгожыць яго ня ўмею. Я толькі магу паказаць маё існаваньня сваёй працай і змаганьнем за ўсё, што мне падабаецца.

Яніна: (цалуе яго) Ты паэтам зрабіўся. Сапраўдным паэтам! (цалуе зноў)

Самук: (пераменьліва) А падумаць: дзеля чаго я твару трагэдыі? Пасьля вайны жыву ў супакоі. Сын дарослы. Ён можа абараніць сябе. Чаго кідаюся у нейкую прорву — яна-ж уяўленая мной без патрэбы?

Яніна: Я увесь час радуюся тваёй дасяжнасьцей — даўцемны ты! (радасна) Пройдземся па садзе. (перэрваь азіраеццаь рып весьніцаў)

Самук: (таксама азіраецца) Я забыўся сказаць: журналіст раённай газэты прыйдзе.

Яніна: (пахопна) З гадавінай, мой даражоны! (азіраецца на ўваход да сялібы)