Сяргей Чыгрын: Беларуская Беласточчына

-- Бягучы год – год юбілеяў Янкі Купалы і Якуба Коласа. Вы шмат даследавалі творчасць Якуба Коласа да 1917 года, а таксама яго паэму “Новая зямля”, адносіны Янкі Купалы з Максімам Горкім, пра Купалаўскія пераклады і іншыя матэрыялы. Што Вы скажаце сёння на гэты конт?

-- У свой час адзначаць 100-годдзе з дня нараджэння народных паэтаў Беларусі я ездзіў у Польшчу. У гэтым годзе ўжо не прымаю актыўнага ўдзелу ні ў якіх мерапрыемствах. Здароўе не дазваляе, дый і мне ўжо 84 гады. Але лічу, што Янка Купала і Якуб Колас ратавалі беларушчыну ад заняпаду, ад той смяротнай небяспекі, якая пагражала ёй з боку такіх дзеячаў, як Кнорын (Кнорыньш) з кампаньёнамі. Пра творчасць народных паэтаў напісана шмат. Але сёння мы яшчэ, магчыма, недастаткова выразна паказалі тую ролю, якую яны і іх найбольш самаахвярныя сучаснікі (у тым ліку і дзеячы Беларускай Народнай Рэспублікі) адыгралі ў пераўтварэнні Паўночна-Заходняга краю ў Беларусь, якая ўжо надзейна займае “свой пачэсны пасад між народамі”, пра неабходнасць чаго з такой надзеяй пісаў калісьці Янка Купала.

-- Уладзімір Міхайлавіч, у 2003 годзе выйшаў асобным выданнем Ваш цікавы навукова-папулярны нарыс “Францішак Скарына”. Скажыце, калі ласка, у чым загадкавасць нашага першадрукара?

-- У чым загадкавасць Скарыны? Скажу шчыра, што сёння нам трэба весці гаворку не пра нейкую загадкавасць беларускага і ўсходнеславянскага першадрукара, а мы павінны больш удумліва спасцігаць тую эпоху наогул і паспрабаваць у сваіх пачуццях прайсці той надзвычай складаны і зменлівы шлях, які давялося адолець яму.

-- Ці цікавіцеся беларускімі літаратурнымі справамі роднай Вам Беласточчыны?

-- Калі дам рады, то я яшчэ падрыхтую зборнік сваіх артыкулаў пра падзеі і літаратуру ХХ стагоддзя. І ў пачатку будуць змешчаны артыкулы, прысвечаныя Беласточчыне. Бо беларуская літаратура Беласточчыны – з’ява фенаменальная. Працуюць там і пішуць толькі энтузіясты, небывала самаахвярныя і адданыя справе беларушчыны. Я ўпэўнены, што настане пара, калі іх заслугі і ўся дзейнасць будуць належным чынам ацэнены.

-- З кім Вы найбольш кантактуеце?

-- Былі калісьці кантакты з многімі. Сёння ж сітуацыя такая (і здароўе, і агульнае становішча), што колішнія канкрэтныя сувязі ў асноўным спыняюцца. Але ўсё ж такі не абарваліся з Алесем Барскім, з прафесарам Базылём Белаказовічам. А Віктар Бура з Гайнаўкі прысылае мне ў Мінск цікавыя кніжкі.

-- Сёння ў Беларусі ўжо існуе два Саюзы пісьменнікаў. Бо Чаргінец падзяліў пісьменнікаў на “чэсных” і “нячэсных”, сваіх і чужых. Як Вы пракаментуеце такую сітуацыю?

-- Я інакш усё бачу. Саюз пісьменнікаў разваліўся без удзелу Чаргінца. Бо я сёння рэальна не бачу Саюза пісьменнікаў, які б арганізоўваў нейкія мерапрыемствы, абмеркаванні, збіраў сходы, рабіў нешта рэальнае для творчага жыцця. Ды яшчэ абодва так званыя “саюзы” не маюць свайго гнязда, свайго памяшкання, дзе яны маглі б нешта арганізаваць ці хаця б збіраць членскія ўзносы. Я, калі б і хацеў сустрэцца з тым Чаргінцом, то не ведаў бы, як гэта здзейсніць. Сумна ўсё гэта...

-- Над чым Вы цяпер працуеце?

-- Толькі што закончыў зборнік твораў Алеся Гаруна для серыі “Школьная бібліятэка”. Ён павінен пабачыць свет яшчэ ў гэтым годзе. Зусім нядаўна з’явіўся другі том “Гісторыі беларускай літаратуры XI-XIX стагоддзяў”, прысвечаны літаратуры XIX стагоддзя. Там ёсць і мае артыкулы. Жнівенскі нумар часопіса “Роднае слова” апублікаваў мой матэрыял пра “Слова аб палку Ігаравым”, ёсць шэраг і іншых задумак.

2007

Гэтая прыгожая кніжка вершаў выйшла з друку ў 2005 годзе ў Вілейцы Мінскай вобласці. Менавіта там жыла і пакінула наш свет таленавітая і мужная жанчына і паэтка Ганна Новік (1914-1996), якая была родам з Аўгустова (Беласточчына) і пра якую я ўжо распавядаў на старонках “Нівы” у 2003 годзе. Кніжка вершаў Ганны Новік называлася “Барвовае лісце”. Пра яе мала хто ведае ў Беларусі, ды і мне толькі нядаўна гэту кніжку прыслалі з Вілейкі.

“Барвовае лісце” – біяграфія паэткі ў вершах. Зборнік пачынаецца паэтычным творам “Пра мемуары” у якім аўтарка распачынае:

Беларуская дзяўчына з Аўгустова ў сваім жыцці шмат перажыла, рана зведала краты турэмнай камеры, мужна пераносіла яна боль і здзекі паліцэйскай улады ў 1920-30-я гады. Ды і ў савецкай Беларусі жанчыне жылося не вельмі лёгка. Сюды яна з бацькамі пераехала, калі пачалася Першая сусветная вайна. Прыехалі на Вілейшчыну. У вёсцы тады быў голад. Бацька Ганны пабудаваў кузню, і дзяўчынка 6 гадоў дапамагала яму ў кавальскай справе.