Сяргей Чыгрын - Беларуская Беласточчына

Згадваў Анатоль Іверс на старонках “Нівы” і пра свайго земляка-паэта Гальяша Леўчыка. Пра Леўчыка на старонках тыднёвіка цікавы артыкул-успамін надрукаваў у 1980 годзе Сяргей Новік-Пяюн (“Ніва”, 20.07.1980). А калі Янка Саламевіч падрыхтаваў і выдаў кніжку выбраных твораў Гальяша Леўчыка “Доля і хлеб”, Міхаць Шаховіч надрукаваў невялікую зацемку ў газеце пра кнігу. У прыватнасці аўтар падкрэсліў, што творчасць Гальяша Леўчыка “ішла следам купалаўскай рамантычнай музыкі. Безупынныя заломы — нечаканая змена радасці ў сум, эмоцыя і меланхолія, пастаянная сувязь з вёскай і фальклорам з’яўляюцца галоўнымі рысамі творчасці Гальяша Леўчыка”.

“Ніва” вельмі часта друкавала вершы Гальяша Леўчыка. У 1980 годзе ў ліпені на яе старонках былі апублікаваны некалькі твораў паэта са Слоніма, сярод якіх і верш “Хто адрокся сваіх…”:

Для людзей літаратуры і культуры зямлі слонімскай заўсёды знаходзілася месца на старонках “Нівы”. Вельмі цікавыя знаходкі пра слонімскага грамадскага і рэлігійнага дзеяча Лукаша Дзекуць-Малея апублікавала найвыдатнейшая беларуская даследчыца нашай літаратуры і гісторыі ў Польшчы Лена Глагоўская. Лукаш Дзекуць-Малей у 1920-х гадах пераклаў на беларускую мову 17 рэлігійных брашур з польскай і рускай моў. У 1942 годзе выдаў на беларускай мове малітоўнік.

На старонках “Нівы” толькі на працягу апошніх трыццаці гадоў былі апублікаваныя творы слонімскіх літаратараў Уладзіміра Ягоўдзіка, Сяргея Хмары, Алега Бембеля (Зьніча), Алега Лойкі і многіх іншых маіх землякоў. Ці асобныя артыкулы пра іх дзейнасць і творчасць. 12 красавіка 1987 года Аляксандр Баршчэўскі апублікаваў інтэрв’ю з прафесарам Алегам Лойкам. На пытанне: што вы думаеце аб нашай “Ніве”, Алег Лойка сказаў: “Зразумела, што найбольш мяне цікавяць матэрыялы фальклоразнаўчыя і літаратурныя, асабліва паэтычныя і крытычна-літаратурныя. Цікавяць мяне таксама фатаграфіі, якія ілюструюць гісторыю Беласточчыны і яе сённяшні дзень. З цікавасцю чытаю апошнюю старонку, запоўненую, як вядома, гумарам. Хацелася б на старонках “Нівы” бачыць большую колькасць прадстаўнікоў маладой паэзіі. У цэлым “Ніву” успрымаю як жывы водгалас народнага беларускага жыцця. Цешуся, што на старонках з’яўляюцца матэрыялы, звязаныя з Беларуссю”.

На працягу 50-гадовага свайго існавання, “Ніва” надрукавала на сваіх старонках творы амаль усіх літаратараў Гродзеншчыны, а таксама інтэрв’ю з імі, артыкулы пра іх творчасць. Найперш гэта вершы Цёткі, Ларысы Геніюш, Дануты Бічэль, Міхася Васілька, Зянона Пазьняка, Міхася Скоблы, Пятра Ламана, Мар’яна Дуксы, Юры Гуменюка, Алеся Чобата, Юркі Голуба, Аляксея Пяткевіча, Станіслава Валодзькі, Язэпа Палубяткі, Аўгінні Кавалюк, Антаніны Хатэнка і дзесяткі іншых таленавітых людзей Гродзеншчыны, якія нарадзіліся тут, жылі ці жывуць цяпер. “Ніва” заўсёды была, а тым больш сёння, яна з’яўляецца не толькі тыднёвікам беларусаў у Польшчы, але і нашым гарадзенскім грамадска-культурным выданнем. Сёння на Гродзеншчыне засталася толькі адна незалежная газета — гэта “Газета Слонімская” у Слоніме і ў Лідзе — “Наша слова” — рэспубліканская газета ТБМ. Усё! Больш выданняў няма, дзе свае творы могуць друкаваць літаратары Гродзенскай вобласці. Нядаўна “Гродзенскую праўду” узначаліла новы рэдактар, нехта Берэснева. Гэта рэдактарка вельмі хутка знішчыла тое, што на працягу дзесяцігоддзяў мела месца на старонках абласной газеты. Я маю на ўвазе рэгулярны штомесячны выпуск літаратурных старонак, старонак, прысвечаных гісторыі роднага краю, яе знакамітым людзям. Паэт Юрка Голуб і былы рэдактар “Гродзенскай праўды” Іосіф Багіна ў 2003 годзе пры газеце пачалі выдаваць штогоднік “Галасы”, дзе друкаваліся творы гродзенскіх літаратараў. Пра гэтае выданне зычлівы водгук быў надрукаваны і ў “Ніве” (6.10.2002). “Цешыць тое, што выхад новай кнігі падтрымалі ў Гродне дзяржструктуры…”, — пісала “Ніва”. Але з прыходам у “Гродзенскую праўду” спадарыні Берэсневай, выданне ўжо не выходзіць. Аказваецца, што і дзяржструктуры не дапамаглі. А можа наадварот?..

Так што цяпер увесь спадзеў у творцаў беларускай літаратуры і культуры Гродзеншчыны толькі на “Ніву”. Ды і на працягу 50 гадоў тыднёвік у Беластоку быў і застаецца прапагандыстам літаратурных твораў пісьменнікаў прынёманскага краю. Найбольш сваіх старонак “Ніва” прысвяціла творчасці Ларысы Геніюш. Асабліва ў апошнія два дзесяцігоддзі. Вельмі часта друкуюцца ў “Ніве” вершы паэткі, артыкулы пра яе кнігі і жыццё. 17 жніўня 2003 года ў “Ніве” была апублікавана невялікая інфармацыя аб тым, як Вярхоўны суд Беларусі адмовіўся рэабілітаваць Ларысу Геніюш. Суд, дарэчы, пастанавіў, што паэтка ўвогуле не падлягае рэабілітацыі. 21снежня 2003 года “Ніва” паведаміла аб тым, як мясцовыя зэльвенскія ўлады хочуць дэмантаваць помнік Ларысе Геніюш у Зэльве каля Троіцкай царквы. Дзякаваць Богу, помнік удалося адстаяць і ён па-ранейшаму займае належнае месца ў Зэльве.