Сяргей Чыгрын - Беларуская Беласточчына

-- Ці лёгка было жанчыне ў той час узначальваць гістарычны факультэт лепшай навучальнай установы Беларусі?

-- Я ўзначальвала факультэт 13 гадоў. Час той быў нялёгкі, але цікавы. Мы шмат праводзілі навуковых канферэнцый, сустрэч, спартыўных спаборніцтваў, культмасавых мерапрыемстваў і г. д. Я наладжвала сувязі паміж сваім факультэтам і гістарычнымі факультэтамі прыбалтыйскіх вышэйшых навучальных устаноў, расійскіх, украінскіх, узбекскіх і іншых. Мы часта сустракаліся, абменьваліся педагагічным і навуковым вопытамі. Гэта было карысным для нас і для ўсіх гісторыкаў. Памятаю, сустрэліся ў Новасібірску з дэканам гістфаку мясцовага універсітэта Маламётавым, які быў беларусам. Наогул, у Новасібірскай вобласці Расіі шмат жыве і тады жыло беларусаў, продкі якіх былі сасланыя яшчэ ў 1863-1964 гады. Маламётаў прыязджаў да нас на Беларусь і знайшоў сваіх продкаў тут, даведаўся дзе жылі і дзе пахаваныя. Гэта было цікава, як з боку знаёмстваў, так і з навуковага боку. А цяжка было працаваць таму, што факультэт наш быў даволі вялікі: сюды ўваходзілі аддзяленні гісторыі, філасофіі, палітэканоміі, навуковага камунізму, гісторыя КПСС. Было пяць накірункаў працы. І за ўсім трэба было сачыць, наладжваць вучэбны працэс, бо студэнтаў было на факультэце каля 2 тысяч, а выкладчыкаў -- больш за 100. І ніякіх не было сварак, непрыемнасцей, зайздрасці. Усе дружна працавалі і вучыліся.

-- Пасля таго, як Вы пакінулі пасаду дэкана, кім працавалі?

-- Пасля ўзначальвала кафедру гісторыі Беларусі да 1991 года. Маю шмат публікацый і кніг на гістарычную тэматыку. Падрыхтавала 30 кандыдатаў і 6 дактароў навук. Цяпер на пенсіі.

-- А чым Вы займаецеся на пенсіі?

-- Займаюся выхаваннем праўнукаў. А яшчэ, скажу па сакрэту, пішу ўспаміны. Але ўспаміны даюцца даволі цяжка. Таму што не ўсё памятаецца, згадваецца. Хачу таксама скласці генеалагічная дрэва Прытыцкіх. Патрэбны мне запісы з Юраўлянскай царквы.Толькі вось не ведаю дзе іх шукаць: ці ў Гародні, ці ў Беластоку. Але гэта толькі планы. Ці ажыццявяцца яны – цяжка сказаць, бо мне ўжо нямала гадоў.

2008

У пачатку 1980-х гадоў я ўпершыню трымаў у руках беларускі тыднёвік “Ніва”, які 50 гадоў ужо выдаецца ў Беластоку. А справа была вось як. Неяк я, студэнт-першакурснік Белдзяржуніверсітэта, прыехаў у родны Слонім і завітаў да мясцовага, але вядомага ў свой час у Заходняй Беларусі паэта Анатоля Іверса (Івана Дарафеевіча Міско). Сядзім, гутарым, а пасля Анатоль Іверс пытае: “А ці ведаеш ты пра беларускую газету “Ніва”, якая выдаецца ў Беластоку? Ты такой цікавай і дэмакратычнай газеты яшчэ не чытаў. Я яе перачытваю ўсю”. Паэт дастаў з шуфляткі свайго стала некалькі нумароў дзвюхколернай “Нівы” і даў мне на некалькі дзён пачытаць. А пасля параіў: “Ты паспрабуй сваю падборачку вершаў даслаць у гэту газету, адрас там знойдзеш”. Я паслухаўся старэйшага слонімскага сябра і даслаў у “Ніву” свае паэтычныя радкі. Яны хутка былі апублікаваныя, нават са здымкам. І мне з рэдакцыі прыслалі нават газету. Гэта была вялікая радасць.

Па словах Анатоля Іверса, як яе памятаю, у 1980-х гадах у Слоніме 8 чалавек выпісвалі тыднёвік з Беластока. Пасля з падпіскаю былі праблемы: то газету не ўносілі ў падпісны каталог Беларусі, то калі яна там была — выкрэслівалі, то газета дастаўлялася нерэгулярна, то зусім не даходзіла да адрасатаў у Слоніме. Анатоль Іверс хадзіў альбо тэлефанаваў на пошту, сварыўся, высвятляў. І ўсе слонімскія паштальёны пра “Ніву” добра ведалі, бо калі яна з’яўлялася, яе адразу няслі на вуліцу Дабрыяна, 8, каб толькі паэт ім не дакучаў.

Але Анатоль Іверс не толькі чытаў “Ніву”, як кажуць, ад коркі да коркі, ён у тыднёвіку друкаваў і свае вершы. У асноўным гэта былі творы, якія прысвячаліся Польшчы, Беласточчыне, сябрам. Напрыклад, у сакавіку і ў жніўні 1977 года ён апублікаваў вершы “Зацесна Нарве ў берагах”, “У Плоцку”, “Успамінаю Беласток”, “Дзе тыя Пясчанікі?”, у 1978 — “На братняй зямлі” і іншыя. Вось некалькі радкоў з верша “Дзе тыя Пясчанікі?”: