Сяргей Чыгрын - Беларуская Беласточчына

„Смерць валошкі” — такую назву мае вершаваны твор Міхася Шаховіча. Ён увайшоў у анталогію і апублікаваны на ст. 665 з невялічкаю прадмоўкаю пра паэта.

Беларуская літаратурная ніва Беласточчыны прадстаўлена яшчэ Зосяй Сачко, Юркам Баенам і Мірай Лукшай. Іх вершаваныя радкі вартыя анталагічнай публікацыі.

2003

Дзесьці ў 70-х гадах мінулага стагоддзя, калі быў яшчэ школьнікам, трапіла аднойчы мне ў рукі невялікая кніжачка, вокладка якой была напалову чырвонай, напалову белай. На вокладцы стаяла прозвішча — А.Лабовіч. Называлася кніжачка “Тэатр змагання”. Думалася, што яна будзе пра вайну, бо тады ваенная тэматыка была самаю папулярнаю і сярод дарослых чытачоў і гледачоў, і сярод падлеткаў і моладзі.

Прачытаўшы некалькі старонак кнігі, заўважыў, што яна зусім не пра вайну, а пра Заходнюю Беларусь, пра тыя мясціны, дзе нарадзіўся і жыў. А яшчэ, аўтар хораша апісваў дзейнасць заходнебеларускага аматарскага тэатра, гурткоў мастацкай самадзейнасці. Ды і назвы спектакляў былі нам усім вясковым хлопчыкам і дзяўчынкам вядомыя, бо ў вёсцы іх ставілі мясцовыя артысты, а таксама прывозілі прафесійныя артысты са Слоніма, Гродна і Мінска. Гэта найперш пастаноўкі па п’есах “Збянтэжаны Саўка” Л.Родзевіча, “Модны шляхцюк” К.Каганца, “Пінская шляхта” В.Дуніна-Марцінкевіча, “Прымакі” і “Паўлінка” Я.Купалы і іншыя. Арсень Лабовіч таксамаа пісаў і пра тэатральнае самадзейнае жыццё сваёй роднай Беласточчыны, дзе ён 28 верасня 1923 года нарадзіўся ў вёсцы Студзянкі Падляскага ваяводства. З яго кнігі можна даведацца цікавыя факты, напрыклад, што ў 1937 годзе ў Беластоку было арганізавана Таварыства працаўнікоў беларускага тэатра “Полымя”. Каля двух гадоў працаваў гэты творчы калектыў. А ў лютым 1938 года прадстаўнікі мясцовых улад уварваліся ў яго памяшканне і забралі ўсю дакументацыю — акты, архівы...

Аўтар “Тэатра змагання” апісвае і актыўную дзейнасць студэнтаў з мястэчка Гарадок. У 1933 годзе яны прачыталі болей 20 лекцый аб беларускім тэатры, літаратуры, гісторыі, геаграфіі. Кожная лекцыя суправаджалася дэкламацыямі ці спектаклем. “Так, у Гарадку 8 студзеня 1933 года студэнтка М.Мілючанка прачытала лекцыю “Беларускі тэатр і яго грамадскае значэнне”. Гэта мела не толькі пазнавальнае, але і выхаваўчае значэнне”, — піша даследчык.

У 1971 годзе Арсень Лабовіч выдае яшчэ адну сур’ёзную працу “П’есы А.М.Астроўскага на беларускай сцэне”. Аўтар яе сцвярджае, што творчасць рускага драматурга Астроўскага зрабіла значны ўплыў на развіццё тэатральнага мастацтва Беларусі. Пачынаючы з XIX стагоддзя, п’есы Астроўскага былі вельмі папулярнымі ў нашых беларускіх тэатрах. Іх шырока ставілі мясцовыя і паказвалі гастрольныя тэатральныя калектывы. Так, напрыклад, у 1874 годзе ў Гродне былі пастаўлены ажно дзесяць яго п’ес...

Акрамя даследаванняў тэатральнага жыцця Заходняй Беларусі і творчасці Астроўскага на беларускай сцэне, Арсень Лабовіч шмат напісаў і апублікаваў матэрыялаў аб праблемах сцэнічнага ўвасаблення драматургіі Максіма Горкага ў тэатрах Беларусі, пра польска-беларускія тэатральныя ўзаемаадносіны і на розныя іншыя тэмы, звязаныя з нашым нацыянальным тэатральным мастацтвам. 28 верасня 2003 года Арсеню Аляксандравічу Лабовічу спаўняецца 80 гадоў з дня нараджэння. Але яму ніколі столькі не дасі, ён заўсёды быў і застаецца маладым, апантана-улюбёным у беларускі тэатр. Можа гэта любоў да ўсяго цудоўнага і зберагла яго, і беражэ надалей.

А шлях да тэатральнага мастацтва ў беластоцкага хлопца быў просты. У 1949 годзе ён скончыў Беларускі тэатральны інстытут, пасля заканчэння якога працаваў у культасветустановах Гродна, Стоўбцаў, Навагрудка. З 1959 года — у Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН Беларусі, абараніў кандыдацкую дысертацыю. Пасля працаваў загадчыкам рэдакцыі мастацтва і архітэктуры выдавецтва БелСЭ, быў загадчыкам кафедры рэжысуры і майстэрства акцёра Мінскага інстытута культуры.

З 1991 года да сённяшніх дзён Арсень Аляксандравіч працуе ў Дзяржаўным музеі гісторыі тэатральнай і музычнай культуры Беларусі. Дарэчы, музей гэты толькі ў мінулым 2002 годзе адкрыў сваю першую экспазіцыю, якая называецца “Вытокі тэатральнай і музычнай культуры на беларускіх землях”. Акрамя гэтай у музеі дзейнічаюць для наведвальнікаў яшчэ тры выстаўкі: “Вобразы памяці” (да 60-годдзя вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў) і мемарыяльныя экспазіцыі, прысвечаныя творчасці нашых выдатных майстроў тэатральнай сцэны: Л.Александроўскай, С.Станюты, М.Яроменкі і яго сям’і.