Gilbert Chesterton - Krótka historia Anglii

W każdym razie, jeśli jest choć trochę słuszności w moim widzeniu spraw — wróciliśmy do początku naszych dziejów: wróciliśmy do wojny z barbarzyńcami. Wydaje mi się rzeczą naturalną, że Anglik i Francuz powinni być po tej samej stronie — jak byli Alfred i Abbo w tym ponurym stuleciu, kiedy barbarzyńcy spustoszyli Wessex i oblegli Paryż. Wydaje mi się, że dziś nie ma jednak tak pewnych sprawdzianów duchowego zwycięstwa cywilizacji w odróżnieniu od zwycięstwa materialnego. Idee pomieszały się, skomplikowały w subtelnych odcieniach i zagubiły się w subtelnych nazwach. Mój osobisty pogląd, czy cofający się barbarzyńca pozostawi za sobą ducha barbarzyństwa — jak zarażone chorobą powietrze — uzależnię przede wszystkim od jednego moralno-politycznego sprawdzianu. Duszą barbarzyństwa jest niewolnictwo. Pod pozorami zorganizowanego systemu i drylu — niemieckie ujęcie w karby ludzi ubogich było popadnięciem barbarzyńców w niewolę. Na tle naszych konwencjonalnych reform współczesnych, nie widzę dla nas samych innego wyjścia z tej perspektywy jak tylko stworzenie tego, co stworzyli ludzie średniowiecza po pobiciu ówczesnego barbarzyńcy: przy pomocy cechów oraz małych, niezależnych organizacji — powinniśmy stopniowo przywrócić własność osobistą ludzi biednych i wolność osobistą rodziny. Chodzi jedynie o to, żeby Anglicy chcieli to zrobić. Tym, którzy wątpili, pokazali w czasie wojny, że nie stracili przecież odwagi i zdolności przodków i mogą przeprowadzić to, co chcą — jeśli zechcą. Jeśli tego nie zrobią, jeśli się będą dalej poruszać jedynie tym martwym rozpędem dyscypliny społecznej, której nauczyli się od Niemców, nie widzę dla nas innych horoskopów, jak tylko to, co Hilary Belloc — odkrywca tego wielkiego prądu socjologicznego — nazwał „państwem serwilistycznym”. Przychodzą nastroje, że człowiek, rozważając taką konkluzję naszych dziejów, życzyłby sobie na poły, żeby ta fala teutońskiego barbarzyństwa zmyła z powierzchni ziemi nas i nasze armie i żeby świat nigdy niczego innego nie wiedział o ostatnich Anglikach — jak to, że zginęli za wolność.

Słowa peers używa się dziś w potocznej mowie angielskiej na określenie lordów; wywodzi się ono od łacińskiego słowa pares, tj. równi (przyp. tłum.).

Zgodnie ze starą angielską rymowanką, król Cole w środku nocy zażądał fajki i trzech skrzypków, aby mu przygrywali.

Jednym z cenionych w Anglii gatunków ostrygi jest „Colchester native oyster”, co znaczy dosłownie „ostryga będąca rdzennym mieszkańcem Colchesteru”.

Znany ród arystokratyczny Anglii (przyp. tłum.).

Arcybiskup Canterbury, uczony i mąż stanu, urodzony we Włoszech w pierwszych latach XI wieku (przyp. tłum.).

W chwili największego natężenia reformacji (1548), której ofiarą padły niezliczone zabytki sztuki kościelnej (przyp. tłum.).

Przed wejściem do londyńskiego dworca Charing Cross stoi wielki krzyż kamienny; stoi on w miejscu, w którym król Edward I postawił w 1290 r. krzyż dla uczczenia pamięci swej żony Eleonory. Słowo „Charing” wywodzi się od „chere reine” (przyp. tłum.).

Runnymede — łąka nad brzegiem Tamizy, na której w 1215 r. podpisana została Magna Charta, stanowiąca punkt wyjściowy całego systemu swobód obywatelskich Anglii (przyp. tłum.).

Geoffrey Chaucer (ur. 1340 — zm. 1400), największy średniowieczny poeta Anglii, autor słynnych „Opowieści kanterburskich” (przyp. tłum.).

Robin Hood, bohater angielskich ballad późnego średniowiecza. Dla ludu angielskiego owych czasów Robin Hood był bożyszczem, podobnie jak Artur dla klas wyższych. W legendzie ludowej żył Robin Hood jako idealny rozbójnik, który zabiera bogatym i rozdaje ubogim, wielbi Najświętszą Pannę, a nienawidzi mnichów, jest odważny, szczodry, rycerski dla kobiet, łucznik niezrównany, miłośnik natury, bohater tysiąca romantycznych zdarzeń (przyp. tłum.).

Najwcześniejszy z poetów chrześcijańskich Anglii (zmarł ok. 680 r.). Postać na pół legendarna (przyp. tłum.).

W Wielkiej Brytanii poza niedzielami istnieją tylko tzw. „święta bankowe” (Bank-holidays) — przyp. tłum.

Sw. Tomasz Becket, arcybiskup Canterbury, zamordowany został w 1170 r. w swej katedrze przez czterech rycerzy z rozkazu króla Henryka II. Przed powołaniem na stolicę arcybiskupią był on kanclerzem tegoż króla (przyp. tłum.).

T. Carlyle (1795–1881), brytyjski eseista, historyk i filozof (przyp. tłum.).

Cecil Rhodes (1853–1902), twórca imperium brytyj skiego w Płd. Afryce. Od jego imienia wzięła nazwę Rodezja (przyp. tłum.).

L. S. Jameson, pionier kolonialny i jeden z przywódców politycznych i premierów Płd. Afryki (1853–1917). Bliski współpracownik Cecila Rhodesa. Znany z zagonu, dokonanego w r. 1895 w Transwalu na czele 600 ludzi, za który ukarany został rocznym więzieniem (przyp. tłum.).

Przewodniczący Izby Gmin to Speaker. W czasie obrad leży przed nim na stole tradycyjne berło — maczuga, zwane Mace (przyp. tlum.).

W 1265 r. Szymon de Montfort zginął w bitwie pod Evesham, pobity przez księcia Edwarda, późniejszego króla Edwarda I (przyp. tłum.).

W oryginale „The Meaning of Merry England”. Merry England jest pojęciem zakorzenionym mocno w kulturze angielskiej i oznaczającym starą, wesołą Anglię, pod czym na ogół rozumie się Anglię średniowieczną. „Radosna Anglia” to niedokładnie to samo.

Jeden ze stanów wchodzących w skład USA, znany ze szczególnie okrutnego traktowania niewolników aż do wojny domowej w roku 1863, w wyniku której zniesiono niewolnictwo (przyp. tłum.).

Angielscy reformatorzy społeczni z połowy XIX wieku, którzy przeprowadzili zwycięską kampanię o zniesienie niewolnictwa (przyp. tłum.).

Stopień naukowy nadawany do dziś na uniwersytetach angielskich, pośredni między naszym magisterium a doktoratem (przyp. tłum.).

Odpowiednik naszego magistra (przyp. tłum.).

„Freedom of City” równa się naszemu „obywatelstwu honorowemu” (przyp. tłum.).

The Thorn of Glastonbury — ze starożytnym opactwem benedyktyńskim w Glastonbury wiąże się legenda o głogu zakwitającym na Boże Narodzenie. Głóg ten miał wypuścić pędy z pielgrzymiego kija Józefa z Arymatei, któremu stara legenda przypisuje zbudowanie pierwszej świątyni chrześcijańskiej w Anglii, w miejscu, w którym później powstało opactwo (przyp. tłum.).

John of Gaunt (1340–1399), Duke of Lancaster, wódz i mąż stanu, jedna z czołowych postaci dziejów Anglii w XIV w. (przyp. tłum.).

Earl of Chatham — William Pitt (1708–1778), mąż stanu, słynny mówca, jeden z twórców potęgi Imperium Brytyjskiego (przyp. tłum.).

Warren Hastings (1732–1818) — pierwszy generalny gubernator Indii, położył podwaliny pod władzę Anglii w Indiach (przyp. tłum.).