Фридрих Ницше: Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)

Цела - гэта вялiкi розум, вялiкае мноства з адной свядомасцю, вайна i мiр, статак i пастух.

Прыладай твайму целу служыць i маленькi розум, якi ты называеш "духам", мой браце, ён - толькi прылада i цацка твайго вялiкага розуму - цела.

Я, - кажаш ты з гонарам за гэта слова. Але важнейшае, хоць ты i не хочаш у гэта паверыць, шмат важнейшае тваё цела i яго вялiкi розум; яно не кажа "Я", яно творыць яго.

Усё, што адчувае пачуццё, што спазнае дух, нiколi не мае ў сабе свайго канца. Але пачуццё i дух хочуць давесцi табе, што яны - канец усiх рэчаў: так яны любяць славу.

Пачуццё i дух - толькi прылады i цацкi: за iмi крыецца Самасць. Самасць шукае вачыма пачуццяў i слухае вушамi духу.

Самасць заўсёды слухае i шукае: яна параўноўвае, падпарадкоўвае, заваёўвае i разбурае. Яна пануе i загадвае нават твайму "Я".

За думкамi i пачуццямi тваiмi, браце мой, стаiць магутны валадар, невядомы мудрэц - Самасць яго iмя. У тваiм целе жыве ён, ён i ёсць тваё цела.

У цела больш розуму, чым у тваёй найвышэйшай мудрасцi. I хто ведае, навошта ўвогуле патрэбна целу твая найвышэйшая мудрасць?

Твая Самасць смяецца з твайго Я i яго гордых падскокаў. "Што мне тыя выдыганнi i ўзлёты думкi? - кажа яна сабе. - Бакавая дарога да маёй мэты. Я толькi шлейка майму "Я", i ўдыхаю ў яго ягоныя паняццi.

Самасць умаўляе "Я": "тут адчувай радасць!" I "Я" радуецца i думае, як яму скаштаваць гэтай радасцi, - яно ж i павiнна так думаць.

Пагарднiкам цела хачу я сказаць сваё слова. З пашаны ўзнiкла iхняя пагарда. Што ж гэта такое, што стварае пагарду i пашану, каштоўнасць i волю?

Творчая Самасць стварыла сабе пагарду i пашану, гэта яна - творца радасцi й смутку. Творчае цела зрабiла сабе розум як прыладу сваёй волi.

Нават у дурасцi i ў пагардзе вы, пагарднiкi цела, служыце Самасцi. Я кажу вам: вашая Самасць хоча памерцi i адварочваецца ад жыцця.

Яна ўжо не можа рабiць таго, да чаго найболей iмкнецца, - тварыць звыш сябе. Гэтага яна хоча найболей, i ў гэтым яе найбольшае жаданне.

Аднак ёй ужо позна iмкнуцца да гэтага: i вось - Самасць прагне пагiбелi.

Вашая Самасць жадае смерцi - таму i аддалi вы цела пагардзе! Бо вы ўжо не можаце тварыць звыш сябе.

Вось чаму абураецеся вы на жыццё i на зямлю. Неўсвядомленая зайздрасць хаваецца ў косым позiрку вашай пагарды.

Не, не пайду я па вашай дарозе, вы, пагарднiкi цела! Вы мне не кладка да Звышчалавека!

Так сказаў Заратустра.

Пра радасцi i шалы

Браце мой, калi ёсць у цябе цнота, i калi яна твая цнота, дык навошта, каб ты валодаў ёю супольна з усiмi.

Вядома, табе хочацца лашчыць яе i называць iмем, жартуючы, тузаць за вуха i быць з ёю запанiбрата.

Глядзi ж! Цяпер iмя, якiм ты назваў яе, зрабiлася супольным, i ты сам зрабiўся часцiнай народу i натоўпу разам з цнотаю сваёю!

Лепш, калi ты скажаш: "Нельга нi выказаць, нi назваць iмем тое, што ёсць пакута i слодыч маёй душы, а таксама голад майго нутра".

Хай будзе твая цнота занадта высокая, каб даваць ёй iмя: а як давядзецца табе гаварыць пра яе, не саромейся заiкацца.

А заiкаючыся, кажы так: "Гэта маё дабро, i я люблю яго; яно падабаецца мне ўсё цалкам, i я адзiн хачу дабра.

Нi патрэбы маёй натуры, нi божага закону, нi чалавечага ўстанаўлення я не хачу бачыць у цноце маёй; не хачу, каб яна стала мне ўказнiцай дарогi на неба, у рай.

Прадмет любовi маёй - зямная цнота: у ёй мала мудрасцi i зусiм мала сэнсу, зразумелага ўсiм.

Але гэтая птушка зладзiла ў мяне сваё гняздо, таму я люблю i шчыра пешчу яе, i цяпер яна ў мяне выседжвае залатыя яечкi".

Так ты павiнен заiкацца i хвалiць сваю цноту.

Калiсьцi цябе вярэдзiлi палкiя шалы, i ты называў iх лiхiмi. А цяпер ёсць адны толькi цноты: яны выраслi з тваiх шалаў.

Ты ўклаў сваю найвышэйшую мэту ў гэтыя шалы, паклаў яе ў сваё сэрца: радасцямi i цнотамi зрабiлiся яны цяпер.

Хай ты з роду запальчывых, альбо з пахацiнцаў, альбо з фанатыкаў, альбо з помслiвых - усё-такi, урэшце, усе шалы твае ператварылiся ў цноты i ўсе твае дэманы ў анёлаў.

Калiсьцi трымаў ты дзiкiх сабак у сваiх сутарэннях: i вось - у галасiстых птушак яны абярнулiся.

З труцiзны сваёй ты згатаваў сабе бальзам: ты даiў карову журбы - а цяпер п'еш салодкае малако з яе вымя.

I нiчога лiхога з цябе больш не вырасце, хiба што зло, якое ўзнiкае з барацьбы тваiх цнотаў.

Браце мой, калi шчасце з табою, дык у цябе толькi адна цнота, i не больш: тады табе лягчэй, iсцi цераз кладку.

Пачэсна мець многа цнотаў, але гэта - цяжкая доля; i многiя выпраўлялiся ў пустыню i мярцвiлi сябе, бо стамлялiся быць вайной i рысталiшчам сваiх цнотаў.

Браце мой, цi ж гэта не лiха - войны i бiтвы? Аднак гэтае лiха патрэбнае, як патрэбныя зайздрасць i недавер, i паклёп памiж тваiмi цнотамi.