Фоат Садриев - Дәверләр аһәңе

Менә алар олы юлга чыктылар. Инде Иркәне ныклап торып куркытырга кирәк, юкса аның Газизҗан утырган автобус артыннан чабып адашу һәм югалу ихтималы бар иде. Ул сумкасын куйды да, каты кар кисәкләре ата-ата, Иркәне шактый куып барды. Кире борылуга, эт тагын иярде, Газизҗан ачуланып кычкыргач, читтәрәк утырып торды. Шул арада район үзәгенә баручы автобус килеп туктады. Газизҗан, утыргач, бозлы тәрәзәнең ачыграк бер читеннән Иркәне карады. Ул чабып барды-барды да туктап калды, менә шушында гына югалттым дигәндәй, бер урында бөтерелде…

Казанга килеп җиткәндә, инде караңгы төшкән иде. Бастырып куйган бал кәрәзләрен хәтерләтүче йортларның шакмаклы тәрәзәләреннән сары яктылык саркый, урам яшел, кызыл, зәңгәр, сары төсләр хәрәкәтеннән кайнап тора, машиналар каршыңа да, арттан да, ян-яктан да өстеңә киләләр, кычкырталар, гөжелдиләр. Автовокзал турыннан юлны аркылы чыккач, бу күренешкә ул шаккатып карап торды. Матур да, ят та иде бу дөнья. Әнә шул сары тишекле кәрәзләрнең ас тирәсендә арлы-бирле чабулаучы исәпсез-сансыз машиналардан, кешеләрдән торучы бу дөньяның эченә керергә кыймыйча, Газизҗан хәтсез басып торды. Инде больницага барырга соң. Һаҗәрнең Әскыя апасының адресын алган иде алуын. Анда да аягы тартмый. Әскыяның бөтен сөйләгән сүзе аракының зарары һәм акча турында. Иренең өстендә козгын кебек колачын җәеп, мәҗлестә дә кулыннан рюмкасын тартып алып утыра торган ул кибер янына барырга Газизҗанның күңеле һич тә теләми иде. Ә кунак йортында кунып чыгарга кесә калын кирәк, нишләсәң дә, Әскыяга барып егылудан бүтән әмәл юк. Газизҗан җитез генә атлап килүче ак бүрекле бер хатынның каршысына төште.

– Драстуйте…

– Здравствуйте, – диде хатын. – Что вы хотите?

– Я хотел… – Газизҗанның нишләптер зиһене таралып китте, сүзен ничек башларга белмәде. – Улица Азино. Как найти?

Хатын аңа нидер аңлатты, тик Газизҗан аның әйткәннәрен хәтерендә калдыра алмады… Бу хатынның йөзе дә, тавышы да таныш кебек тоелды. Ул, кабаланып, читкә атлады һәм, шәһәр урамының сөяктәй шомарып беткән бозлавыгының мәкерле тайгагына каршы тора алмыйча, чалкан барып төште, бүреге әллә кая ук тәгәрәп китте. Хатын йөгереп килде дә, култык асларыннан тотып, аңа басарга булышты.

– Саграк булырга кирәк. Бу авыл урамы түгел, – диде ул саф татарча. Газизҗанның бүреген дә алып кигерде.

– Сез татармыни?

Теленнән бу сүз ычкынуына ул үзе дә аптырап куйды. Ләкин үзен япа-ялгыз итеп тойган чакта татарча эндәшү аны бик якын дустын очраткандай куандырды, күрәсең. Шулчак хатын аңа текәлебрәк карады да кычкырып көлеп җибәрде. Көлүе шундый да таныш иде.

– Газизҗан! Син бит бу?! Әллә мине танымыйсыңмы?

Хәзер таныган иде инде Газизҗан.

– Фирдәүсә…

Аның юньләп тавышы да чыкмады, башка сүз әйтергә теле дә әйләнмәде.

– Нишләп йөрисең Казанда?

– Больницага килдем…

– Авырдыңмыни?

– Бар шунда азрак…

– Киләсең генә бугай әле?

– Әйе, автобустан төштем генә.

– Алайса, киттек миңа.

Газизҗанның бер көчәеп, бер кимеп сыкрап торган эченә җылы йөгерде. Ул Фирдәүсәнең кияүгә чыкмаганлыгын ишетеп белә иде. «Миңа киттек» дигәч, ялгызлыгы хак булып чыга бит инде. Тик ни туган-тумача, ни дус түгел ялгыз хатын-кызга кыенсынмыйча ничек төн кунарга барасың?

– Хатынның апаларына барырмын дигән идем мин…

Бу сүзләрне ул авызына эләккән бик тәмсез әйберне чәйнәгәндәй генә әйтте.

– Азиногамы?

– Әйе.

– Анда барып җиткәнче җаның чыга. Ул – Казанның чите.

– Читедер дә… Минем вакыт күп.

– Аларга тапшырасы әйберләрең булса, иртәгә якты күздә барырсың.

– Андый мәшәкатем юк югын…

– Киттек, мин ерак тормыйм.

– Кыен бит, Фирдәүсә…

– Нәрсәсе кыен? Бер мәктәптә укыдык ла.

Фирдәүсә култыклап алгач, аңа иярүдән башка чара калмады.

– Бозлавыкта аю кебек лас-лос басып йөри алмыйсың, – диде Фирдәүсә, җиңелчә генә көлеп. – Колгадан барган мәчедәй сак кына атларга кирәк. Йә, сөйлә, ниләр майтарып ятасыз авылда?

Фирдәүсә Ильясның ике буын аша туганы иде, аларның тормышын, Һаҗәрне, таныш-белешләрен сораштырды, бер генә минут та туктап тормады, бөтенесе белән кызыксынды. Ун-унбиш минут үттеме-юкмы, алар Фирдәүсәнең фатирында иделәр инде. Ул, үзе җәһәт кенә өс-башларын салгач, Газизҗанның тышлы кыска тунын, куян бүреген шифоньерга элде, ботинкаларын җылыту батареясына куйды. Газизҗанның биредәге чисталыкка, пөхтәлеккә исе-акылы китте. Фирдәүсә аны залга алып чыгып утны яндыруга, ул бер як стенаның тулысынча китаптан гына торуына хәйран калды.