Хәсән Туфан - Каеннар сары иде

Алтын куллы халык булсаң да, син
Бәхет йөзе күрә алмадың.
Эткә ыргытылган сөяк кебек,
Аяк асларында аунадың.

Кеше булып туган булсаң да, син
Кеше төсле яши алмадың.
Тирмәләрдә, мәчет идәнендә,
Баяр җирләрендә аунадың.

Парахудта – багаж арасында,
Тимер юлда – сәке астында,
Төрмәсендә бары түр башында
Урын бирде сиңа бу дөнья.

…Сан ягыннан байтак булсак та, без
Сансыз халык идек Рәсәйдә.

Бу төштә яңа кеше син,
Сизенми әле башың,
(Чәчләре генә әлегә
Кырылган бары аның).

Сизенми әле синең баш
Ни көтә алда тагы.
Мондагы сагыш!.. Туганкай,
Үлчәрлек димсең аны?!

Бу сәер хәлләр, янәсе,
Вакытлы язмыш кына.
«Зэк» дип аталуы да
Очраклы ялгыш кына,

Бер иптәш синең «эш»еңне
Тикшерә җайлап кына,
Бәланең әле баласын –
Иң вагын сайлап кына…

Сизенми әле синең баш:
Ни көтә алда аны.
Тик чәче генә фәкыйрьнең
Кыркылган әле бары…

…«Җитәкләп» китерделәр дә
«Сөйләшеп» утырдылар:
«Исәнлек-саулык» сорашып,
Анкета тутырдылар.

Ул «Идел-Урал» турында
Нәрсәдер сөйли, сорый.
Ә минем күңел еракта,
Иректә очып йөри.

«Ничек, – дим, – якын танышлар
Булмасын болар минем?
Идел ул – туган җирем ич!
Ә Урал – торган җирем!

Кем дә кем, әйтик, әгәр дә
Бөтенләй өмми түгел,
Ул «Урал эскизлары»м бит
Аз гына белми түгел.

Уралның, иптәш, ялкынлы
Халыгын сөйде йөрәк.
Бозларын түгел, Иделнең
Кызларын сөйде, димәк…»

Килешле итеп кенә, ул
Өстәлгә ямый-ямый:
«Без сиңа иптәш түгел! – ди, –
Абайлап сөйләш, абый».

Җилкенеп җайлы гына бу,
Килешле генә дулап:
«Без түгел, сиңа иптәш, – ди,–
Тамбов бүресе, дурак!..»

«Әйе, – дим, – иптәш түгел без,
Бусы, – дим, – пожалуй, рас.
Ә дустым урыны турында…
Ул ягың ялгыш бераз.

Дускаем китте бит аннан,
Ул анда кайтмас тагын,
Мәңгегә безнең йөрәктә
Калдырып урманнарын…»

Үз эшен бик тә уңышлы
Үтәгән кеше сыман,
Кулларын уып куя бу,
Мин исә уйга чумам…

«Ә-ә-ә, – ди бу, – Тамбов…
Урманнар… Китүе сезгә анык…
Инде баш тартып карагыз,
Сүзләрең безгә танык…»

Хет үтер, кабул итәлмим
Мин сезнең сүзне бөтен.
Тын Тамбов урманнарыннан
Аеру аны читен:

Ул үзе барган тарафка
Ияреп барды алар,
Мәңгегә безнең халыкның
Күңлендә калды алар.

Такташы белән кулга-кул,
Казанга килде алар.
Такташ юк. – Мәңге халыкның
Күңелендә инде алар.

Мәңгегә китте. Җыр калды.
Тылсымлы безнең нәсел:
Дәверләр үтә, гасырлар, –
Ә усак һаман яшел!

Дәверләр, чорлар үтәләр, –
Ә усак шаулый һаман.
Ил белән бергә баралар
Киләчәк көнгә табан…

Хәтерли минем йөрәгем
Дустымның туган ягын,
Тамбовтан безнең йөрәккә
Күчерелгән урманнарын…

«Ә… ник, – ди, – кәпәч киясең?»
«Минем, – дим, – картус шулай,
Туганнан бирле түгел дә,
Тукайдан бирле бугай…»

«Җитәкләп» китерделәр дә
«Сөйләшеп» утырдылар,
Төрле хәл сорашып, шулай
Анкета тутырдылар…

Берәү – бите тәтине,
Берәү – нәни тәпине,
Берәү исә сөя ярның
Кайсы иң дә… әпиле.

Берәү сөя маллыны,
Берәү сөя данлыны.
Асыл кеше сөя бары
Җаны гүзәл җанлыны.

Берәү малга өйләнә,
Берәү данга өйләнә.
Йа Илаһи, безләрне дә
Шундый бәндә әйләмә!..

Үлем белән байтак тапкыр инде
Күзгә-күз без туры килештек.
Ул ыржаеп карап торды миңа
Читлектәге сыртлан шикелле.

Әллә дөнья шунда, әллә судья
Аерып тора әле гел генә.
Бер килер бит ләкин ул имансыз,
Букет тотып килмәс, билгеле…

Мин якыннан күргәнем бар аны:
Тимер тырнаклары кыналы…
Тәне күм-күк. Сөяк кулларында
Кан таплары аның… Кем каны?

Бәлки, безнең дуслар каныдыр ул –
Хәбәре юк кордашларныкы?
Юри аны безгә китергәндер
Алар киткән эзләр аркылы…