Уладзімір Сіўчыкаў - Бювар (зборнік)

Не дзівіся, у апошняй дэфініцыі няма аніякай супярэчнасьці. Так, Ван Гог – галандзец паводле нацыянальнасьці і месца нараджэньня. І гэта мяне цешыць, бо Каралеўства Нідэрландаў, якое неафіцыйна часта называюць Галандыя, гэтаксама як і нашая Беларусь, – адносна невялікая і досыць паўночная еўрапейская краіна. Але Вінцэнт Ван Гог для мяне найперш французскі мастак. Несумненна, што менавіта Парыж у апошняй чвэрці дзевятнаццатага стагоддзя быў сусьветнай сталіцай выяўленчага мастацтва, несумненна, што менавіта ён зрабіў з галандскага паўдылетанта мастака з вялікай літары, сфарміраваў адметнага творцу. Несумненна, што ў тыгелі паўднёвага Арля загартаваўся талент мэтра жывапісу, менавіта на французскай зямлі і пад французскім небам былі створаныя найбольш значныя творы, палотны, што занялі сваю нішу ў гісторыі сусьветнага мастацтва і культуры.

Яшчэ з гадоў навучаньня ў мастацкай вучэльні пачэснае месца паміж кніг па выяўленчаму мастацтву маёй асабістай бібліятэкі займае досыць сьціплы альбом «Van Gogh» з серыі «Masters of World Painting» на той час ленінградскага выдавецтва «Аўрора». Сьціплы найперш таму, што ў Эрмітажы і ў Музеі выяўленчага мастацтва імя Пушкіна захоўваюцца ўсяго толькі дзесяць твораў мастака – адзін малюнак і дзевяць палотнаў. Нават публікацыя ў ім фрагментаў палотнаў не надта адратоўвае ў сэнсе аб’ёму. З другога боку, можна сказаць, што захоўваюцца ў Расіі ажно дзесяць твораў. Ажно дзесяць таму, што ўсе яны належаць да позьняга, а значыць сталага, самага плённага перыяду ў творчасьці жывапісца.

Але нават на той час зьвярнула на сябе маю ўвагу такая акалічнасьць – загалоўныя, англамоўныя тэксты ў тым альбоме куды больш поўныя і дакладныя ў параўнаньні з рускамоўнымі. Што гэта – элементарная непавага да суайчыньнікаў? Маўляў, куды ж яны падзенуцца з падлодкі (чытай – не пераскочаць жа праз так званую «жалезную заслону»?)?! Або, маўляў, абыйдуцца і гэтым, хай скажуць дзякуй і за тое, што атрымоўваюць? Гэта нагадала мне колішнюю сітуацыю з савецкімі аўтамабілямі «Жыгулі». Не мае значэньня, што большасьць мадэляў «спірацілі» ў італьянцаў, не мае значэньня, што якасьць і надзейнасьць іх не вытрымлівалі аніякай крытыкі. Усё роўна, калі хочаш мець уласнае аўто, дык шукай той самы блат або сваяка-ветэрана, які адстояў у чарзе не адзін год і гатовы саступіць табе гэты «цуд тэхнікі». На Захадзе ўсё наадварот. Скажам, у Нямеччыне найлепшая якасьць прызначаецца сабе, свайму ўнутранаму спажывецкаму рынку. Другі гатунак прызначаецца краінам аб’яднанай Еўропы. А трэці сыходзіць адпаведна ў краіны трэцяга сьвету…

Дарэчы, ці ведаеш ты, як частка «Жыгулёў» паператваралася ў «Лады»? Гэта ж ледзь не анекдатычны выпадак! Паспрабавалі былі тальяцінскія аўтамабілебудаўнікі выйсьці на еўрапейскі рынак гандлю аўтамабілямі, але ж які француз або італьянец набудзе легкавік маркі, якая гучыць амаль гэтак жа, як «жыгала» – мужчына, які жыве за кошт палюбоўніцы?! Давялося не толькі падвышаць якасьць зборкі экспартных паасобнікаў, але і прыдумляць новы брэнд.

Але вярнуся да альбома. Мяркуй і сам пра адвольнасьць перакладаў хаця б па некаторых назвах твораў Ван Гога.

Малюнак з франка-ангельскай назваю «La Mousmé sitting in an arm-chair» («Мусьме, якая сядзіць у крэсьле») атрымаў па-руску лапідарнае найменьне «Мусме». (Дарэчы, прызнаюся, што намерваюся зрабіць своеасаблівую мастацкую парафразу і намаляваць дачку Хрысьціну ў выглядзе Мусьме, бо зьнешняе падабенства ў іх відавочнае, а я люблю розныя мастакоўскія гульні.) «Seascape at Saintes-Maries» – літаральна гэтая чыстая марына завецца ў перакладзе «Рыбацкія лодкі ў Сен-Мары». А ў рускамоўным варыянце яна чамусьці атрымала непісьменны назоў «Море в Сент-Мари».

«Memory of the garden at Etten» («Успамін пра Этанскі сад»). Чамусьці ягоны рускі варыянт або адпаведнік гучыць як «Арльские дамы»!

«The red vineyard: Montmajour» («Чырвоны вінаграднік: Монмажур») – «Красные виноградники в Арле»! Хаця ў ангельскім варыянце Арлем і не пахне, а Монмажур – гэта абацтва ў навакольлях горада!

«Portrait of doctor Felix Rey» – «Портрет доктора Рея». Хопіць з французішкі адно толькі прозьвішча, замнога гонару падаваць яшчэ і імя?!

«Bushes» – «Куст». Вынікае, што еўрапейцам і ўсім англамоўным Ван Гог напісаў кусты бэзу, а рускамоўным еўразійцам ці азіёпцам – адзін (!) куст?!

«The prison court-yard» («Турэмны двор») – «Прогулка заключенных». Мабыць, ёсьць нейкая злавесная заканамернасьць у тым, што адно з самых змрочных палотнаў мастака захоўваецца ў краіне крыміналу, зон і астрогаў.