Павел Севярынец - Беларусалім. Кніга першая. Золак

Глыбокі, зыркі вагонь зжыраў цела цыгарэты, і пакутліва, да страты прытомнасьці, спальваў паветра ўнутры яго.

Мадэльныя метр семдзесят сем, ммм.

Ён ішоў сьледам, быццам ягня на закланьне, – і з ныючай асалодай распранаў яе са сьпіны вачыма, ад белых боцікаў да футра, да намёку на мяккую пяшчотную бялізну… І яе сьветлая постаць падымалася, падымалася, і брыла ўнутры яго гладкімі голымі лыткамі – да калена, да пояса, да грудзей у ягонай кіпучай крыві.

Сабор завалакло дымам, ён нема руйнаваўся. О, як жа звыродліва скалечана цяпер гэтае цела!

Яна абмінула шахматны шэраг машынаў, бел-чырвона-белы грузінскі сьцяг з крыжамі, бліскучых ільвоў на прыціхлым пляцы, цокнула праз бардзюр, на пераход да Катэдры – чорнае, белае, чорнае-белае, чорнае-белае!..

І азірнулася на ягоныя крокі. Княгіні, мадэлі і ўсе цуды ягонай полавай кунсткамеры згасьлі ад аднаго яе позірку. Ён раскрыў рот – і пазнаў прыгажосьць, якую ніколі дагэтуль ня бачыў. У твары яе быў жах. Найсьвяцейшая Дзева з вачыма чорнай начы.

І верыш, не – менавіта ў гэты момант зазванілі званы. Забіў гадзіньнік Ратушы, і адгукнулася Катэдра, і яны з Воляй затрымцелі паміж. Дванаццаць. Званы звалі, званілі і клікалі.

Воля. Дзень Волі. Плошча Волі. Тройчы Воля… Навошта было гэтае сьвятло, гэты забойчы вільготны бляск, гэтыя ўмольныя чорныя вочы на пераходзе і жар ад суладных крокаў побач, ад ветру яе валасоў, ад сьнегу? Жахнулася – чуяла? Ласачка, зоранька, любая, родненькая… Воля, Волечка, Воленька…

Сьцерва.

Ужо тады, на Плошчы Волі, ён любаваўся ёю наскрозь, у ім сасьпела, гатовая пырснуць сокамі, прага – надкусіць. Забраць усім ротам, да кіпеньня сьліны, да скаўтваньня ўсяго сябе, быццам забароненыя, найкісьлейшага слодычу, яблыкі са старога саду пад акном у Заслаўі, зь белым налівам, зь семачкамі дзесьці там, у хрусткай, поўнай млосьці, глыбіні.

Потым, потым ён усё ўглядаўся, што ж за тайна тлее ў яе ўнутры: то срэбны ланцужок у ценю валасоў, то водсьвет румянца разгараецца, рдзее ў яе шчоках ды скулах, перамяняецца, бы жар у вогнішчы, то зоркі ўваччу, то раптам, ледзь заўважны, абарвецца струной залаты волас – і клубіцца навальніца, йграе броўкамі ў апушчаным абліччы. Яна не давалася; гэтая іскра ў ёй распальвала яго ўсё больш – і толькі калі пад павелічальным шклом прадаўца ювелірнага салону ўспыхнулі грані дыяментавага сэрцайка і, уладкоўваючы ланцужок, даткнуўся ён да абедзьвюх ейных грудзей – нарэсьце злавіў гэтую стоеную пякучую сутнасьць, гэтую рану, гэты агмень тамленьня гарачымі вуснамі.

І прадавец нахіліўся над вітрынай, уважліва разглядаючы, як на чорным аксаміце гаюць гранямі камяні.

Потым штораз ён акунаўся ў Волю, як у люстра, разглядаў у яе сьветлым ліку свае ўласныя блакітныя вочы і русыя валасы, вывучаў усе яе ўзгоркі і лагчынкі, да апошняй былінкі ў залацістай сьцежцы ад ключыцаў да пупка, выцалоўваў сузор’е радзімак зьлева, пад грудзьмі, на самым сэрцы; піў стогны зь яе вішнёвага роту і прагнуў валодаць ёю – адзінай, хто мог умясьціць яго.

Выдых дыму пагрозным валам пракаціўся па вуліцы, прарваўся праз мост у самыя нетры горада, і ён аблізаў халодныя вусны.

І ўсё-такі: сьвятло. Пяшчотнае і балючае – сьвятло. Яе спалоханая прамяністая хваля валасоў на выхадзе з факультэта. Калі ён пад’ехаў і распахнуў дзьверы машыны; яе белая, зьлёгку вільготная і цёплая, і важкая, ён аж дрыжэў, рука на ягоным локці… І зоркі, ясныя зоркі ўваччу, калі ён, прымаючы яе куртачку ў рэстарацыі, паглядзеў ёй у аблічча, мілае да млосьці, і нясьцерпна, нясьцерпна прыгожае.

Агеньчык зжыраў цельца цыгарэціны злымі ўспышкамі, надта хутка, зь дзікай прагаю. Вочы роспачна шукалі, за што б зачапіцца.

Уцягнуў грудзьмі марознае паветра, аж зубы заняло. Пстрыкнуў вагнём. Згасьлі іскаркі.

Дахаты? Куды… У Сьляпянку?.. Да маці?

Мама, самотная ціхая мама, якой зрабіў дзіця невядомы падонак. Вучылка, загнобленая гістарыца Вера Ванна, самым высокім статусам у жыцьці каторай было “член участковай выбарчай камісіі”… Што адмольвала яна кожны вечар у заслаўскай царкве на Замчышчы, што за сьвечку запальвала ды выстаўляла на ноч у вакно? Каго чакала?

У часы Вялікага Княства так рабілі. Для падарожных.

Маці распавядала гісторыю яму, маленькаму, перад сном, як казку – бясконца, у дэталях, з датамі па днях, апісаньнямі замкаў і герояў, быццам сама была сьведкай былых шляхоў, каханьняў і бітваў. Толькі гісторыя, у школе і ўдома, больш у яе нічога не было. Гісторыя, самотна пражытае жыцьцё, і вось, старасьць. Кватэра, забудаваная камянямі тамоў і летапісаў, плітамі даведнікаў; руінамі ў зале, дзіцячым пакоі, калідоры і нават кухні, дзе кожны выламак успыхвае пылам, і раптам крыляе раскрытымі белымі-белымі старонкамі, і рассыпаецца ў тваіх пальцах забыты сьвет.