Кастусь Травень - Маўчы і будзь хітрым (зборнік)

Ад нечаканасьці Савельевіч утаропіўся ў Вітаўта Янавіча, ваенрук Алег чуць не падавіўся цыбулінай, кусануўшы надта вялікі кавалак.

– Дак калі не на ўсю моц? – зьбянтэжана перапытаў загас.

– Не на ўсю моц не атрымліваецца, вельмі палкі, крэпка ўз’юшваюся і магу скалечыць чалавека.

– Бабу?… – перапытаў ваенрук Алег, нарэшце пражаваўшы цыбуліну.

– І бабу… Калі быў студэнтам, некалькі разоў хуткую дапамогу прыйшлося выклікаць.

Настаўнік уздыхнуў і ўзрушана прыгладзіў русыя валасы на галаве. Спадарства ніяк не магло зразумець: жартуе ён ці кажа праўду.

– Помню, была вечарына ў нас на Палесьсі і мяне ўгаварыла завуч, такая палкая бабёнка, такія клубы, так і ходзяць, так і ходзяць пад зялёнай сукенкай. Ідзе ходнікам і ўсё ў ёй вытыкаецца, варушыцца, і клубы так і ходзяць, так і ходзяць… – Ведаў такую, – заггас Савельевіч памацаў аблыселую галаву і праглынуў набеглую ў рот сліну.

– У нас, помню, была бібліятэкарка… Помню, летам я еду на калёсах на луг сена варушыць, а яна з сяброўкай ідзе на рэчку і ўсё ў ёй так і ходзіць, так і вохкае… Потым малады аграном забраў яе ў жонкі, – у апошніх словах заггаса гучала крыўда.

– Дак што завучыха? – перапыніў заггаса ваенрук Алег.

– Ну, пайшлі мы з ёй у адзін з габінэтаў, здаецца, геаграфіі, покуль там усе танчылі ды сьвяткавалі. Ну, я як той адбойны малаток, як замалаціў, то яна як заенчыць, а я прыпыніцца не магу, ачуняў толькі, калі мяне дырэктар школы з фізруком за плечы сцягнулі. Вэрхал быў страшэнны, чуць не пасадзілі. Добра, што прызналася следчаму, што па добрай волі.

Уяўленьне маладога настаўніка, падагрэтае выпітай гарэлкай, лёгка несла яго ўперад. З сур’ёзным выглядам ён, не сьпяшаючыся, вымалёўваў дэталі.

– Дырэктар, неблагі мужык, атрымаў вымову з занясенем ў парткартку, завуч з мужыком з'ехала, а я вось такім чынам трапіў да вас.

Ён змоўк, востра перажываючы перыпетыі прыдуманай мінуўшчыны, суразмоўцы таксама маўчалі, уражаныя драматызмам прамільгнуўшых падзей. У вокнах пачынаў сінець зімовы вечар.

– Мусіць, сьнег пойдзе, – задумліва перапыніў усталяваную цішыню Савельевіч. Заггас у думках вярнуўся ў шчаслівыя дні маладосьці і зараз уяўляў, як ён кавалерыць бібліятэкарку, малодзенькую, сьвежую, спакуслівую, духмяную… Вось ён кажа пяшчотныя словы, вось лашчыць… цалуе… і потым, канечне, гэхае… гэхае… гэхае…

– Вып’ем за каханне, – перапыніў маўчаньне ваенрук і пачаў разліваць гарэлку, што яшчэ засталася ў бутэльцы.

– Так, так, за каханьне, – падтрымала кумпанія. Яны выпілі, закусілі… Але гарэлка скончылася, і ўзьнік так нелюбімы мужчынамі прамежак, за якім хавалася жыццьёвая пустэча.

– Я так думаю, што вашу бяду можна паправіць.

Дасьведчаны заггас, будучы вынаходлівым гаспадаром, подумкі спрабаваў вырашыць паўсталыя перад маладым самцом праблемы.

– Можна паспрабаваць павялічыць адлегласць паміж каханкамі з дапамогай гумовых колкаў. Акрамя таго можна з трэцяй пазыцыі…. Дарэчы вельмі ўзбуджае.

Сьмяшлівы ваенрук чуць ня ў покат сьмяўся, уяўляючы вырашэньне жыцьцёвай складанасьці прапанованай заггасам.

Біёлаг доўга глядзеў на Савельевіча. У ягоным позірку было нешта недасяжнае для ўсьведамленьня прысутных, быццам ён ведаў нешта такое, чаго ніхто ня ведаў. Нейкія глыбачэнныя таямнічыя віры бруілі ў глыбіні гэтых цёмна-сініх балцкіх вачэй. Яны высмоктвалі з чалавека ўсё яго пражытае сьвядомае і несьвядомае жыцьцё з яго марамі, надзеямі і дробнымі жаданьнямі.

Вітаўт Янавіч ачуняўшы матнуў галавой, адганяючы цяжкія думкі і выбойна зацьвердзіў: – Я амаль згодзен. Толькі трэба было б зрабіць выпрабаваньне Вашай прапановы.

– Дак у чым справа?

– Па-першае, патрэбны гумовыя колкі, па другое, аб'ект для выпрабаваньня.

– Які аб'ект? Бабу?

– Верагодна, так.

Суразмоўцы зьбянтэжана ўзяліся за галовы. Дзе ты яе возьмеш, вольную жанчыну ў вёсцы! Тут усялякая маёмасьць пад пільным прыглядам уладальнікаў.

– Трэба жаніцца.

– Жаніцца нельга без выпрабаваньня. Можна скалечыць жыцьцё маладой дзяўчыне, – сувора зазначыў Вітаўт. Савельевіч панура падтрымаў ягонае меркаваньне, хітнуўшы галавой. Ён ужо ўнюхаў сваім сялянскім інстынктам тую пастку, куды кіраваў яго гэты культурны і нечакана спрытны інтэлігэнт.

– Справа ў тым, што гумовага колка няма. Трэба час для падрыхтоўкі.

– Адклад ня йдзе ў лад.

Падпіты ваенрук таксама быў настойлівы і ўпарты.

– Стасункамі трэба карыстацца тады, калі яны ўзьнікаюць. Мы і так шмат прачакалі. Уперад да перамогі! Ёсьць другі варыянт. Галоўнае, што трэба сталая жанчына, якая мае жыцьцёвы досьвед, была замужам, але зараз вольная. Мне здэцца, што загадчыцца ФАПа, удава пані Алеся – якраз тое, што трэба.