Әхәт Гаффар - Дәрья башы / Исток вселенского

– Әйдә, – диде ул, Сафиулла турысына җиткәч.

– Хәзер. Син бар, атлый тор.

– Бу малай кайда соң? – дип сорады Фатыйма, Габдулланы эзләп, як-якка каранды.

– Монда гына ул.

– Тышка чыгамыни? – дип, Фатыйма ипләп атлап китте.

– Нишләп торасың монда? – дип сорады Сафиулла, малай янына килеп.

– Болай гына, – диде Габдулла, сулкылдавын тыя алмыйча.

– Әллә елыйсың инде шунда? И юеш борын, юеш борын! Ни булды сиңа?

– Берни булмады ла…

– Әйдә, алайса кузгалыйк.

– Әйдә, – диде Габдулла һәм кинәт Сафиуллага сыенды.

– Җә, җә, борчылма. Бар да әйбәт булыр.

– Борчылмыйм мин.

– Курыкмыйсыңдыр ич?

– Курыкмыйм да. Уйлыйм. Нишләрмен инде, дим.Нигә гел болай йөртәләр мине, дим. Әле анда, әле монда. Әле авылдан авылга, әле каладан калага. Нигә мин бер генә җирдә тормыйм, дим. Нигә бер генә мәдрәсәдә гыйлем алмыйм, дим. Нигә мин гел юлда, дим. Нигә мин… дим…

Мунча почмагындагы куе ботаклы карт миләш агачыннан аларның өстенә саллы гына кар ишелеп төште. Габдулла моңа илтифат итәр дәрәҗәдә түгел иде – күрмәде, сизмәде. Ә Сафиулла әллә көтелмәгән авырлыктан, әллә якасы астына эләккән карның эрү салкыныннан, әллә малайның бар җанын – үткәнен, хәзергесен, күрәчәген – ачынып әйткән рәнҗүле, каргышлы сүзләреннәнме зиһенен җыя алмый торды. Аннары, гаярь җилкенеп, иңеннән карны кагып төшерде: авыр-авыр итеп сулады, әле аяк астына, әле күккә карады. Аның авызы судан чыгарылган балыкныкыдай зур ачылган, салынып төшкән ирене калтырана иде. Ул чыгарга юнәлде, малайның үзенә тын гына, кыймый гына:

– Сафиулла агай… – дип эндәшкәнен ишетмәде әле. – Сафиулла агай, – диде малай, тавышын көчәйтә төшеп, һәм, аны кое турысында куып җитеп, сак кына тун җиңен тартып куйды.

– Әү, – диде Сафиулла. Тагын атлап китте, ләкин, коены узып, Габдуллага каршы басып туктады. Алар икесе ике якта калды.

– Сафиулла агай, дим…

– Әү, Габдуллаҗан, әү…

– Безнең күрешкәнгә егерме көннән артык бит инде, әме?

– Җегерме ике көн… Өч көн шикелле дә тоелмый үтте дә китте.

– Миңа күбрәк тоелды.

– Күпме?

– Белмим инде.

– Төгәл җегерме ике көн, дим ич.

– Миңа үз әти-әниләремне белгән вакыт шикелле.

– Син аларны бик кыска арада гына белеп калдың шул.

– Түгел. Озак. Бик озак.

– И бала… Күргән-кичергәннәрең җаныңа сыешмый синең, шуңа озак тоелгандыр ул.

– Минем ул озакны тагын бик озак иттерәсем килә.

– Ничек итеп?

– Кемнәргәдер тагын «әти» дип, «әни» дип дәшеп.

– Алла рәхмәтеннән ташламады ич әле. Әйтерсең. Менә Галиәсгар җизнәңнәргә илтеп куярмын да әйтерсең.

Габдулла, уйланып, йөзен читкә борды.

– Сафиулла агай… – диде ул, сүзен башлагандагыча сак кына итеп.

– Әү, әү.

– Илтмә син мине бүтән җиргә, Сафиулла агай.

– Илтмичә нишләтәсен белмим шул, улым.

– Мин беләм, – диде малай, аның ягына килеп.

– Нәрсәне?

– Син мине анда илтмәсәң нишләсемне.

– Соң? Нишләрсең?

– Син миңа әле генә «улым» дигәнчә, мин дә сиңа «әти» диярмен.

– Миңа?!

– Ие, – диде малай, аңа таба борылып. – Озак диярмен. Бик озак. Бик!

Габдуллага карап-карап торды да, нишләргә, ни дияргә белмичә, җавап эзләгәндәй, Сафиулла кое капкачын ачты, иелеп, түбән карады.

– Аларга да диярмен.

– Кемнәргә тагын?! – диде Сафиулла, коедан аерылып.

– Фатыйма белән Җәмилә апайларга. «Әни» диярмен. Үз итәрмен. Бәлки… яратырмын да әле.

Дөрләп янган җан учагының соңгы ялкыннарын, соңгы утлы күмерләрен таптап сүндерергә теләгән шикелле, Сафиулла баскан урынында таптанып алды да, иренен тешләп, читкә атлады, бая малай поскан мунча почмагына сыенды һәм бүрәнәгә китереп сукты. Аркасына тагын – бу юлысында түбә кыегыннан – бөгелеп торган мул кар ишелеп төште. Ул малай алдында тыелырга кирәклеген дә онытып елый иде инде.

– Нигә елыйсың? – дип сорады малай, аның янына килеп.

– Еламыйм мин… Габдуллаҗан… Үзем еламыйм, җаным елый.

– Ә үзең нишлисең соң?

– Үзем уйлыйм. Нишләрсең инде, дим. Нигә гел шушылай йөртәбез без сине, дим. Авылдан авылга, каладан калага… Нигә сине бер генә җирдә тотарга, бер генә мәдрәсәдә сабак алдырырга җай җук икән, дим. Нигә син… дим… – Сафиулла кинәт борылды да, малай алдына тезләнеп, аны кочып алды.

– Уйлама, Сафиулла агай. Берни уйлама. Алайса, мин сиңа «әти» димәм. Әйдә, илт. Галиәсгар җизниләргә илт. Тик мин бик кыска вакытка да бүтән кешегә «әти» димәм инде.

– Нигә алай… Габдуллаҗан?

– Үз атаң сеңлесе иренә «әти» димиләр.

– Бусы нигә?

– Шәригать кушмый, – диде малай, зурларча кырыс итеп. Һәм, тирән итеп тын алгач, Сафиулладан аерылды да ачык капкага таба атлап китте.