Әхәт Гаффар - Дәрья башы / Исток вселенского

– Бер шешәгә… автобуска сиксән биш граммнан… кешедән санаганда, шуны алты шешәгә… автобуска тапкырласаң, төгәл бер ярты да ун граммга… биш йөз ун кешегә тарта.

– Менә ичмасам бу реформа! – дип тел шартлатты Демократ Ильяс. – Теләсә ни әйтегез, ә мин болай гөман кылам: икътисад, сәясәт өрлеген менә шулай мәдәни терәү белән терәтсәң, демократиянең кешечә йөзле булуына ышанам мин. Әмма милли азатлык хәрәкәте җәһәтеннән караганда былтыр кыстырганга быел кычкырырлык хәлдә калмыйк, җәмәгать. Әйдәгез, шул хөрмәткә, җегетләр!

Исән калган һәммә бәбкәсез ана казлар, үрдәкләр, кыртлый тавыклар, карт әтәчләр, аягы сынып көтүгә куылмаган сарыклар, кар базларындагы атланмай, каймак, кайнатма, умарта корты баллары гомуми мәдәни поход ихтыяҗы, кешеләрнең шәһәрдәге бала-чагалары, туган-тумачалары мәнфәгате хакына чалынып, суелып, төенчекләргә төйнәлеп бетерелде. Авылның бер көтүе ерак Карамалы чокырына, икенчесе Чәбе үзәнлегенә таралганлыктан, күчтәнәчкә дип, аркандагы кайбер бозауларны да пычак астына салдылар. Аларны берләшеп, уртаклашып, бер-берсенә әҗәт хисабыннан бүлештеләр.

Әшнә авылы халкы гомуми поход рубежы итеп билгеләнгән күпер төбенә агыла, җыйнала, укмаша иде инде.

Югарыдан яртылаш рәсми әмер нигезендә район хакимияте башлыгы Альберт Еникеевич Ханзафаровның авыл кешеләренә җиде ай буена хезмәт хакы түләмәүне оныттырып тору акциясе уңышлы башланды.

Бу вакытта каравылчы Байгыш Тәфкил салкын караватында чалкан ята, ә мөлдерәмә күз яшьләре чигәсенә агып, кан тамырлары каккан көйгә тибрәлеп тора, дулкынлана иде. Куенына сыенган ак сабые – Акбар атлы көчеге, – аның дымсу күзенә юатып, тугрылыклы карап, тын гына, моңсу гына шыңшый да шыңшый, кытыршы теле белән әледән-әле хуҗасының кырынмаган ияген, битен ялаштыргалап ала иде.

– Менә шулай, Акбар җаным, – диде Байгыш Тәфкил, болай да бүлтәйгән иренен тагын да турсайтып. – Гадәттән тыш каравыл отряды командиры Вәдүт агайның урынбасары дәрәҗәсенә күтәрүләре арулыкка ару инде ул. Үзләренә кирәк чагында салпы якка салам кыстыра беләләр.

Хикмәт бүтәндә, Акбар җаным: минем бүген кеше барган җиргә барасым килгән, бик килгән иде. Эх, килгән иде дә соң!.. Ә син җылама, җүләр, шыңшыма, Акбар җаным. Итең бар, сөтең бар, хуҗаң, Аллага шөкер, исән-сау. Сиңа ни кирәк тагын? Име?

Акбар «тәф-тәф» итеп өреп куйды. Ул әлегә Адәми затлар теленең, сүзләренең беренче иҗеген генә әйтә белә иде.

– Тәф-тәф… Тәфкил мин, Акбар. Тәф-кил.

Акбар, аны кабатлап, тагын «Тәф!» дип өрде дә сөт тешләрен бер-берсенә кәкелдәтеп алды. «Тәф-кил» дигәндәй килеп чыкты…

Иртәме, соңмы, адәм баласы үз насыйбына тиенә ул. Якыннары белән күрешеп, хәл-әхвәлләр белешеп, авыл күчтәнәчләрен исән-имин тапшырганның соңында, халык кала уртасындагы опера-балет театрына җыйналды. Яуш килгән берен исемлек буенча барлап торды. Кызык, әмма күз алдында: һичкем кайдадыр тоткарланмаган, куна калмаган, урамнарда адашмаган.

Ассоциация рәисе Нургата Карамов, үз кешеләренең мондый тәртибенә соклануын, шул очтан монда үзенең тиңсез өлеше барлыгын яшермичә, хатыны Солтаниягә:

– Күрдеңме инде? – диде.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

Ары таба ике Газизә бергә туры килгән күренешләрдә Өлкән Газизә дип язылыр. Фатыйма да – шулай ук. (Авт. искәр.)

Мөшәррәф – кадер-хөрмәтле.

– Obstupui, steteruntque comae, et vox fausi bus haesit (лат.) – Мин тораташ булып каттым, чәчем үрә торды, ә тавышым тамак төбенә килеп тыгылды (Вергилий. Энеида, II, 774).

Коръән. 67; 66 б.

Коръән. 2; 149 б.

Orbis tertius (лат.) – өченче дөнья.

Ике йөзле Янус – ишек, керү, чыгу, бөтен нәрсәнең башы алласы. Ике йөзле итеп сурәтләнгән (борынгы Рим мифологиясеннән).

Id est (лат.) – ягъни.

Nego (лат.) – кире кагам.